Një lloj shumë i rrallë kanceri po rritet me shpejtësi tek gjeneratat më të reja dhe askush nuk e di pse. Kërkimet e fundit në SHBA tregojnë se gjenerata X dhe gjenerata Y kanë tre deri në katër herë më shumë gjasa sesa gjeneratat më të vjetra të diagnostikohen me kancer të apendiksit, organi sa një gisht që varet nga trakti ynë tretës dhe për të cilin pak kush mendon, përveçse kur diçka shkon keq.
Historikisht, kanceri i apendiksit prekte pothuajse gjithmonë njerëz më të moshuar, por sot, një në çdo tre pacientë me këtë lloj kanceri diagnostikohet nën moshën 50 vjeç. Autorja kryesore e dy analizave të fundit, epidemiologia dhe biologia molekulare Andreana Holowatyj nga Universiteti Vanderbilt, kërkon të kuptojë pse. Prej vitesh ajo ka studiuar rritjen e rasteve të kancerit të apendiksit mes gjeneratave.
“Kur mendojmë për përparimin e madh që kemi bërë në lloje të tjera kanceri, këtu ka një boshllëk të madh”, tha ajo në vitin 2024.
Disa vite më parë, në 2020, Holowatyj udhëhoqi një analizë kombëtare që zbuloi se incidenca e kancerit malinj të apendiksit në SHBA ishte rritur me 232 për qind midis viteve 2000 dhe 2016. Çdo gjeneratë pa rritje.
Për një kohë të gjatë, apendiksi u konsiderua si një organ pa funksion të vërtetë. Por prova të fundit sugjerojnë se mund të mos jetë aq i padobishëm sa mendohej.
Inflamacioni i apendiksit, ose apendiciti, është ndërlikimi më i zakonshëm i lidhur me këtë organ dhe, në raste shumë të rralla, kanceri zbulohet kur apendiksi hiqet.
Përparimi i kancerit të apendiksit mund të jetë i fshehtë. Shenjat paralajmëruese, si dhimbja e barkut, fryrja dhe dhimbja në legen, mund të ngatërrohen lehtësisht me gjendje të tjera shumë më të zakonshme, si problemet e tretjes ose kanceret kolorektale, të cilat prekin rreth 150,000 njerëz në SHBA çdo vit. Në krahasim, ka vetëm rreth 3,000 raste në vit të kancerit të apendiksit. Si rezultat, kjo sëmundje ka pak kërkime dhe pak ndërgjegjësim.
“Edhe pse kanceri i apendiksit është i rrallë, është e rëndësishme që individët që kanë këto simptoma të konsultohen me një profesionist të kujdesit shëndetësor”, thotë Holowatyj.
“Të përjashtosh mundësinë e një diagnoze të kancerit të apendiksit, ose ta diagnostikosh atë herët, është e rëndësishme për këtë lloj kanceri, ndërsa ne vazhdojmë të mësojmë se cilët faktorë mund të kontribuojnë në këtë trend shqetësues”.
Aktualisht, nuk ka udhëzime të standardizuara për depistimin e kancerit të apendiksit dhe trajtimet e disponueshme janë të kufizuara. Sipas Holowatyj, kanceret e apendiksit mund të kalojnë lehtësisht pa u vënë re, sidomos tani që menaxhimi i apendicitit pa ndërhyrje kirurgjikale po bëhet më i zakonshëm.
Ndonjëherë mund të shfaqet si hernie, fibroma ose kiste. Tek gratë, kanceri mund të ngatërrohet me lezione endometriale.
“Tumoret e apendiksit mbartin karakteristika molekulare të ndryshme nga kanceret kolorektale. Ato shfaqen dhe përhapen ndryshe, nuk i përgjigjen kimioterapisë që funksionon për shumicën e tumoreve kolorektale, dhe prekin në mënyrë disproporcionale të rriturit e rinj”, shpjegoi Holowatyj në vitin 2020.
Sipas kërkimit më të fundit të Holowatyj dhe ekipit të saj, rastet e kancerit të apendiksit janë trefishuar tek amerikanët e lindur midis viteve 1976 dhe 1984, krahasuar me ata të lindur midis 1941 dhe 1949. Ndërkohë, për ata të lindur midis 1981 dhe 1989, rastet janë katërfishuar.
Shkencëtarët ende nuk janë të sigurt pse po ndodh kjo.
Holowatyj dhe kolegët e saj dyshojnë se ndryshimet në sjelljet shëndetësore, si dieta dhe aktiviteti fizik, variantet e trashëguara gjenetike dhe ekspozimet e mundshme mjedisore, si plastika apo ndotja kimike, mund të kontribuojnë në zhvillimin e kësaj gjendjeje. Steven Ahrendt, onkolog kirurgjikal në Universitetin e Kolorados, i cili nuk ishte i përfshirë në kërkim, nuk është i habitur këto të dhëna.
“Unë patjetër shoh pacientë në të 20-at dhe 30-at e tyre që kanë tumore të avancuara të apendiksit, për të cilët kujdesemi”, tha ai, duke komentuar studimin më të fundit të Holowatyj dhe ekipit të saj. “E dimë që kanceri i zorrës së trashë është rritur në incidencë tek të rriturit, kështu që është e arsyeshme të mendohet se të njëjtët faktorë po ndikojnë edhe tek pacientët me kancer të apendiksit”.
Studime të tjera kanë zbuluar një rritje të ndjeshme të kancerit tek të rinjtë vitet e fundit, me normën e diagnozave tek personat nën 50 vjeç që është rritur me gati 80 për qind gjatë tre dekadave, sipas një studimi të vitit 2023.
Një rishikim ndërkombëtar i vitit 2022 zbuloi se kanceret e traktit gastrointestinal ishin pararendësit, me rritjet më të mëdha të vërejtura tek kanceri i zorrëve, apendiksit, kanalit biliar dhe pankreasit.
Ndërsa arsyet për këtë ende nuk janë përcaktuar, ekspertët besojnë se dieta dhe gjumi i dobët mund të luajnë rol, me ushqimet ultra të përpunuara dhe alkoolin që duken veçanërisht të dyshimtë.
Të ashtuquajturat “kimikate të përjetshme” që ndotin ujin e pijshëm dhe mikroplastikat janë gjithashtu të implikuara më gjerësisht në zhvillimin e kancereve.
Holowatyj dhe kolegët e saj planifikojnë të vazhdojnë studimin e atyre që janë më të rrezikuar nga kanceri i apendiksit dhe arsyet pse.
“Si një kancer i rrallë, kanceri i apendiksit merr pak vëmendje. Ekipi ynë është thellësisht i përkushtuar për të nxitur përparime të dukshme në kuptimin tonë të kësaj sëmundjeje për pacientët tanë”, shkruan ajo në faqen e laboratorit të saj në Vanderbilt.
Studimet u botuan në Gastroenterology dhe Annals of Internal Medicine.
