Nga Denar Biba
Te drejtat jane kryesisht te individeve (personave fizike).
Ne rrethana te caktuara dhe vetem per aq sa kjo eshte e arsyeshme per mbarevajtjen e veprimtarise se tyre, disa te drejta (pjeserisht ose teresisht) iu jane njohur edhe personave juridike (thene ndryshe: subjekteve qe kane lindur nga ligji e jo nga natyra).
Te drejtat jane te njohura. Ne kuptim te teorise se te drejtes pozitive (cilesimi “pozitive” vjen nga latinishtja dhe dmth “te vendosura”; s’ka lidhje me kundrapunktin moral pozitiv/negativ), te drejtat njihen nga shteti per subjektet nen syzerenitetin e tij. Kjo teori eshte sfiduar nga teoria e te drejtes natyrore, sipas se ciles, njeriu (individi/personi) ka lindur me disa te drejta, te cilat jane te patjetersueshme dhe universale, pavaresisht races, gjinise, etnise, kombesise, gjendjes sociale, politike, etj. Numri dhe kategorite e ketyre te drejtave te cilat i kemi vetem sepse kemi lindur njerez eshte i debatueshem nga doktrina.
Ne cdo rast behet fjale per te drejta abstrakte, teorike, te cilat behet konkrete dhe praktike (te gezueshme e te mbrojtshme) vetem pasi pozitivizohen nga norma legjislative shteterore. Kryesisht ne akte kushtetuese.
“Te drejtat kushtetuese” pra jane ato te drejta qe individet dhe personat juridike (partite politike, organizata kulturore, sportive, etj., universitetet, media, njesite e pushtetit lokal, etj.) i gezojne sepse Kushtetuta i ka parashikuar per individet dhe personat juridike.
Arsyeshem, nese nje kushtetute ndryshon (amendohet apo ndryshon thelbesisht) duke hequr, shtuar apo modifikuar nje apo disa te drejta, subjketi bartes i ketyre te drejtave nuk mund te mbrohet ndaj ketyre ndryshimeve me argumentin juridik se “po me cenohen te drejtat e mia kushtetuese”.
Ky “argument” do te ishte absurd. Kur nje norme kushtetuese ndryshon, nuk mund te pretendosh ligjerisht antikushtetutshmerine e ndryshimit te saj, me arsyetimin se norma e re kushtetuese vjen ne kundershtim me te vjetren, qe nuk eshte me.
Ne raste te tilla ka vetem dy mundesi mbrojtjeje:
1. Ti referohesh moralit, duke argumentuar se norma e re eshte e pa moralshme (argument kryesisht retorik, qe synon vetedijen qytetare, po pa efekte juridike);
2. Ti referohesh normatives & praktikes nderkombetare per te drejtat e njeriut (ius cogens dhe korpusit te konventave/pakteve te institucioneve nderkombetare si OKB, KiE, OSBE, BE etj., e jurisprudences se gjykatave nderkombetare ne fushen e te drejtave te njeriut).
Sipas ketyre te fundit, te drejtat jane TE NJERIUT. Ka debat doktrinar nese te drejtat jane edhe te “kolektivave njerezore” (psh te nje etnie, grupi te margjinalizuar, grupimi qytetar, etj) apo “subjekteve juridike”, por shumica absolute e shkollareve dhe prakticieneve te te drejtave te njeriut kane kritikuar cdo ide apo qasje te ketij karakteri, duke argumentuar ne thelb se, shtrirja e te drejtave natyrore te individit edhe per personat juridike apo kolektivat njerezore eshte minim i vete konceptit te te drejtave individuale (Donelly, Dworkin, Alexy, Denninger, etj.).
Shpjegimi i mesiperm, vjen ne kuader te pretendimit (absurd) se ndryshimi i kushtetutes, duke ndaluar te drejten e partive te organizohen ne koalicione parazgjedhore eshte antikushtetues(!).
Koalicionet parazgjedhore ne fakt nuk mund te ndalohen, pervecse kur nje kushtetute e shpreh kete ndalese tekstualisht. Perndryshe, dy apo me shume parti politike s’kane asnje ndalim te deklarojne per mbeshtetesit dhe votuesit e tyre potenciale se do mbeshtesin njera-tjetren ne zgjedhje dhe se mbeshtetsit e tyre jane te lire te votojne cilindo kandidat te ketyre partive.
Keto parti deklarojne se, nese fitojne shumicen ne parlament, pas zgjedhjeve do dalin me qeveri te perbashket, madje te bejne publik edhe emrin e kryeministrit te ardhshem. Kjo madje do ishte edhe e ndershme ne syte e publikut.
Ndryshimet aktuale kushtetuese nuk i ndalojne koalicionet parazgjedhore shume-partiake; ato vetem pamundesojne daljen e cdo partie anetare te koalicionit me listen e vet te pavarur. Kjo ne menyre qe procesi zgjedhor te jete sa me i qarte, i kuptueshem dhe transparent per votuesit.
Mbeshtetesit e koalicioneve parazgjedhore me lista multi-partiake, nuk mund te pretendojne se amendamenti kushtetues eshte antikushteues. Kjo thjesht nuk ka kuptim. Nese kjo do kishte kuptim, atehere cdo ndryshim kushtetues do ishte antikushtetues, sepse afermendsh neni i ri do ishte i ndryshem me nenin e vjeter. Nese kjo idiotesi do pranohej, kjo do e bente te pamundur cdo ndryshim kushtetues dhe ligjor sot e pergjithmone.
Nga ana tjeter, mbeshtetesit e koalicioneve parazgjedhore shumepartiake (sic jane deri me sot) nuk mund te sjellin ne mbrojtje te interesave te tyre as moralin e as normativen e praktiken nderkombetare per te drejtat e njeriut. Keto ndryshime sot, s’kane asgje te pamoralshme, pasi edhe nenet qe po ndryshojen sot, kur u prezantuan ne 2008, nuk kishin ndonje baze morali. Behet fjale per norma thjesht procedurale, te cilat, nese i analizon duke abstraguar nga interesat e vogla partiake te dites, nuk cenojne kolona te shtetit apo rendit juridik.
Pa asnje dyshim qe do ishte me mire qe amendamentet te beheshin ne konsensus sa me te gjere politik e publik, por ne kete rast mesa duket kjo nuk do te ndodhe, pasi PD &co i do koalicionet parazgjedhore sic jane sot, nderkohe qe PS jo. Nuk ka asnje argument moral ne kerkesen e PD. Ajo i do koalicionet thjesht sepse permes tyre minimizon firot e votave, duke qene se perfiton nga votat e partive te vogla. Ky eshte biznes.
Nuk ka lidhje me moralin. Nuk eshte as i moralshem as i pamoralshem. Eshte interes i qarte. PS nuk i do, sepse vlereson se ndeshja duhet te jete mes subjekteve, balle per balle, dhe se votat e partive fiktive qe “buisin” para zgjedhjeve si kerpudhat pas shiut nuk perfaqesojne ndonje vlere demokratike. Per me teper, 60 e kusur parti me lista shume-emrore te hapura do e komplikojne shume procesin ne votim dhe tabulim e nxjerrje rezultati.
Pra, ne ruajtjen apo ndryshimin e ketyre procedurave, nuk ka asgje morale/amorale, kushtetuese/antikushtetuese.
Nuk ekziston ndonje e drejte natyrore apo e njohur nga ndonje pakt nderkombetar qe garanton te drejten e subjekteve politike (parti politike) te organizohen ne koalicione me lista secili ne qejf te vet. Madje nuk egziston nje e drejte natyrore e partive qe te organizohen ne ndonje lloj formati.
Keto jane thjesht konvencione, intersa te nje partie apo grupimi politik, por qe s’kane te bejne fare me te drejta kushtetuese apo te njeriut.
Kush pretendon kete permes argumentesh te tilla, vecse e ben qesharak pretendimin e tij.
