Intervistë e ish-kryenegociatorit dhe ambasadorit Zef Mazi me gazetën sllovene “DELO”
1. Menjëherë pas fillimit të pushtimit rus në Ukrainë dukej sikur BE u zgjua nga gjumi i thellë dhe kuptoi se vendet ballkanike duhet t’i bashkohen BE-së shpejt për të siguruar krahun juglindor të BE-së nga
Rusia dhe ndikime të tjera malinje, u dhanë shumë premtime që krijuan një përshtypje se zgjerimi do të shkojë më lehtë. Pavarësisht nga sinjalet fillestare dhe shumë premtime nuk ka pasur shumë përparim për integrimin e Ballkanit në BE që atëherë. Përshtypja ime ishte e gabuar, apo unë ndoshta harroj ndonjë përparim që ndodhi pas fillimit të luftës në Ukrainë?
Përgjigje: Sot më shumë se kurrë më parë është koha për të folur hapur për ngatërresat e integrimit të Ballkanit Perëndimor në BE. Për të qenë në gjendje të shikosh horizontin, duhet t’i drejtohesh të vërtetës. E vërteta është se Ballkanit Perëndimor nuk i është thënë e vërteta dhe as nuk po thuhet në ditët e sotme. E vërteta mund të gjendet, por duhet punuar shumë për të.
Shumë premtime janë bërë për disa dekada tani. BE-ja nuk i përmbushi premtimet e saj. Ende ka pengesa. Ballkani Perëndimor është një shembull i ndritshëm i pengesave, pavarësisht nga retorika e shquar nga Brukseli apo kryeqytetet.
Politika e BE-së ndaj Ballkanit Perëndimor ka qenë një luhatje e përhershme. Që nga Samiti i Selanikut në vitin 2003 dhe premtimet e BE-së atje, qëndrimet dhe hapat e BE-së nuk kanë konverguar mirë, në të vërtetë këto kanë ngecur, qëllimisht ose jo mund të jetë vetëm hamendje e kujtdo. Kjo pasqyron pozicionet e ndryshme të shteteve anëtare që flasin qartë për një deficit kohezioni. Është e lexueshme: ka pasur dhe ndoshta ende nuk ka motivim, oreks dhe kohezion në BE në lidhje me integrimin e Ballkanit Perëndimor.
Lufta në Ukrainë kishte potencialin për të përshpejtuar ose ngadalësuar procesin e integrimit të Ballkanit Perëndimor, d.m.th., për të dobësuar interesin e BE-së ndaj Ballkanit. Unë nuk shoh hapa konkretë që kanë ndihmuar në përshpejtimin e procesit. Ajo që shoh është se ajo e ka bërë fokusin e BE-së më të zbehtë dhe ngadalësuar, pavarësisht nga disa shenja të dobëta zgjimi vetëm kohët e fundit. Ursula von de Leyen dhe disa shtete anëtare kanë bërë shumë presion për të përshpejtuar hyrjen e Ukrainës në BE. Kjo mund të jetë e mirë. Por do të ishte mirë që edhe në këtë rast BE/KE t’i përmbahet rreptësisht librave, ashtu siç i ka respektuar rreptësisht librat dhe procedurat e parashikuara në dokumentet e BE-së për të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor. Integrimi i rajonit tonë nuk duhet të mbahet peng i kësaj lufte, siç duket. Dhënia e mesazhit të duhur në kohën e duhur është po aq e rëndësishme sa shmangia e dhënies së mesazhit të gabuar për Ballkanin Perëndimor.
2. Ka thënë kryetarja e re e vjetër e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen se zgjerimi i BE-së do të jetë një nga prioritetet kryesore për të renë komisioni, a duhet të presim me padurim mandatin e saj të ri për të sjellë disa të dukshme progres në integrimin në BE të 6 vendeve kandidate të rajonit tonë?
Përgjigje: Nuk e kuptoj arsyen pse është një nga prioritetet kryesore për Komisionin e ri, sipas Ursula van der Leyen, dhe nuk ishte kështu për Komisionin e mëparshëm! Ndoshta ishte retorikisht. BE-ja ka treguar mungesë të vizionit strategjik aq sa kam frikë se e ka kthyer gradualisht integrimin e vendeve tona në një nocion abstrakt, ndërkohë që nuk ka dështuar të shkruajë Ballkani Perëndimor duhet të shfrytëzojë këtë mundësi historike. Pas 25 vitesh tashmë, kalimi nga njëra në tjetrën shtyrje përgjithmonë” nga BE-ja, duket se nuk ka më një mundësi, as nuk ka asgjë historike në lidhje me të.
Ne duhet të shikojmë me optimizëm të kujdesshëm ndërsa Komisioni i ri fillon mandatin e tij. Ka disa shenja që po ndodhin disa veprime, megjithëse të ngadalta. Rajoni ynë ka nevojë jo vetëm të dëgjojë datat e integrimit, si viti 2030, por nuk e di se si dikush në Këshill apo Komision e ka nxjerrë atë datë! Ka tre shtresa të marrëdhënieve të vendeve tona me BE-në, progresi në disa fusha është më i shpejtë, në disa fusha të tjera është më i ngadalshëm. Entuziazmi dhe puna e palodhur e vendeve tona për këtë perspektivë nuk duhet të mbyten nga mosveprimi, zvarritja, shtyrja.
3. Sa e vështirë do të jetë puna e Marta Kos, komisionere sllovene në ngarkuar për zgjerimin e BE-së dhe ndihmën ndaj Ukrainës, sipas jush?
Përgjigje: Nuk mund të gjykoj për këtë çështje. Komisionerja e Zgjerimit Kos, megjithatë, duket se do t’i duhet të lundrojë me inteligjencë nga njëra anë midis dëshirës, bindjes, punës intensive dhe shtytjes për përshpejtimin e procesit të integrimit të Ballkanit Perëndimor, dhe qëndrimeve të tij të Shteteve Anëtare, Këshillit dhe gjithashtu presionit. nga Grupi Talin i Shteteve Anëtare pro-zgjerimit dhe vendet e Ballkanit Perëndimor. Unë mund t’i uroj asaj përpjekje të zgjeruara të suksesshme. Nuk do të ishte e lehtë.
4. Çfarë duhet të ketë më shumë frikë në punën e saj, çfarë do të jetë pengesat kryesore për punën e saj?
Përgjigje: Epo, nuk jam i sigurt se do të isha në gjendje t’i përgjigjem asaj pyetjeje në mënyrë adekuate. Megjithatë, siç mund ta marr me modesti, të ecësh dhe të punosh në korridoret dredha-dredha të KE-së, nëpër të cilat fryjnë erëra nga shumë drejtime, nuk është e lehtë. Njohja e ngushtë me Shtetet Anëtare dhe pozicionet e tyre, të cilat mund të ndryshojnë jo rrallë, është shumë e rëndësishme. Sa më e thellë të jetë njohuria rreth tyre, aq më efektiv është lundrimi. Marrëdhëniet e ngushta profesionale, inkurajimi dhe veprimi i prekshëm, me qeveritë e vendeve kandidate dhe të gjitha institucionet e tyre përkatëse që merren me integrimin janë gjithashtu shumë të rëndësishme. Kështu është edhe stafi i Departamentit të Integrimit në Komision, pasi ata do të ishin në kontakt të ngushtë me vendet kandidate dhe do të përgatitnin raportet për Këshillin. E gjithë kjo, dhe ndoshta minerali, në një paketë.
5. Sllovenia veproi si një mbështetëse e sinqertë e zgjerimit të BE-së në Ballkan, por shumë shpesh duket se pas gjithë fjalëve të larta të mbështetjes, që vjen nga shumë kryeqytete perëndimore, ka shumë më pak vullnet real për të pranuar vendet me të gjitha problemet e tyre në familjen evropiane. A është kjo nje përshtypje e gabuar?
Përgjigje: Mendoj se e preka këtë çështje në përgjigjen time në pyetjen tuaj të parë. Sllovenia ka qenë një mbështetëse e fortë e integrimit të Ballkanit Perëndimor që nga fillimi i këtij procesi. Vazhdon ta bëjë këtë. Kjo vlerësohet shumë. Retorika e këndshme nga një sërë kryeqytetesh, gjithashtu nga udhëheqja e KE-së, duket e mirë për konsum publik. Brenda vendit, Shtetet Anëtare mbajnë qëndrime të ndryshme dhe ngrenë shumë pengesa, për të cilat nuk është aq e vështirë të mësosh. Siç thotë shprehja, kur jeni në një shtëpi xhami, mos hidhni gurë!
Hapat e BE-së nuk kanë konverguar mirë dhe kanë ngecur për shumë vite tani. Nëse ka qenë e qëllimshme apo jo, mund të merret vetëm me hamendje. Ajo që mund të thuhet është se kjo pasqyron pozicionet e ndryshme të shteteve anëtare, flet për deficit kohezioni. Nuk ka pasur asnjë motivim, asnjë oreks dhe asnjë kohezion në BE në lidhje me integrimin e Ballkanit Perëndimor. Mund të shpresohet vetëm se kjo mund të ndryshojë, relativisht shpejt, megjithëse jam një optimist shume i kujdesshem.
6. Kur dëgjojmë për shembull se çfarë thotë z. Vuçiq për audiencën vendase dhe më pas krahasojeni atë me fjalët të cilat ai përdor kur flet me homologët e tij perëndimorë, është e lehtë të shihen shumë dallime nëse jo hipokrizi e thjeshtë… Cili do të ishte motivimi i tij për një lojë të tillë të dyfishtë, janë vetëm paratë, fondet evropiane nga Plani i Rritjes apo ka dicka me shume sipas mendimit tuaj?
Përgjigje: Politikanët janë politikanë, ndryshojnë të ngjashëm kudo. Duhet të kujtohet “Princi” i Makiavelit për të kuptuar më mirë se si dhe pse bëhet politika. Nuk jam i befasuar nga dallimet midis retorikës për konsum publik brenda dhe me të huajt. Jo rrallë politikanët thonë gjëra që bashkëbiseduesit e tyre duan të dëgjojnë. Jo një gjë e re dhe jo një surprizë. Mund të ketë shumë arsye për ta bërë këtë – mbështetja financiare dhe politike, marrja e figurës dhe përshtypjes së mirë, fushatat zgjedhore dhe rizgjedhja që është synimi parësor i çdo politikani, marrëdhëniet me opozitën e brendshme, marrëdhëniet me vendet jo anëtare të BE-së, diversifikimi. të marrëdhënieve tregtare, politike, gjeopolitike dhe ushtarake, jo të gjitha vezët në një shportë, e kështu me radhë.
7. Çfarë duhet të bëjë BE për të përmirësuar imazhin e saj në Ballkan pasi lejoi që Maqedonia e Veriut “të torturohet” fillimisht nga Greqia dhe më vonë nga Bullgaria?
Përgjigje: Nuk mund t’i them BE-së se çfarë të bëjë. BE i flet Ballkanit Perëndimor, nuk bisedon me Ballkanin Perëndimor. Ka mospëlqim për tonin e saj të ish-katedras, bëj këtë-bëje-atë. Ballkani Perëndimor duhet të trajtohet me respekt dhe dinjitet. Ata e vlerësojnë historinë e tyre të lashtë, kulturën, gjuhën, zakonet dhe traditat, e kështu me radhë, të cilat duan t’i ruajnë; duan të hyjnë në BE duke ruajtur të tyren, jo duke i humbur!
Nëse BE-ja është vërtet serioze për atë që thotë, duhet ta vërtetojë këtë me vepra. Ai duhet t’i japë Ballkanit Perëndimor një datë konkrete dhe të arritshme për anëtarësimin në BE. Duhet të bëhet e qartë se për ta bërë këtë, nevojitet ndihmë dhe ajo duhet të ofrojë atë ndihmë në terma konkretë për të përshpejtuar procesin dhe për t’u bashkuar, duke shmangur ndihmën që synohet të shtyhet, si shpikja e saj e shumta e njëpasnjëshme.
8. Pse serbët duhet të shqetësohen edhe më pas duke u përpjekur të miratojnë standardet e BE-së, pasi e panë çfarë ndodhi me Maqedoninë? Ata lehtësisht mund ta imagjinojnë që mund të bllokohen në të njëjtën mënyrë nga Kroacia sapo të arrijnë atë fazë në negociatat me BE.
Përgjigje: BE-ja nuk duket se ka bërë atë që është dashur të bëjë në rastin e Maqedonisë më parë dhe tani. Ka krijuar një precedent të pakëndshëm. Nuk dua të spekuloj fare, por ajo që kemi parë mund të përsëritet, ose po përsëritet, askush nuk e di, ka gjithmonë dobinë e dyshimit. Metodologjia e re lejon që çdo shtet anëtar të bëjë një propozim, me miratimin e Komisionit gjithashtu, për të pezulluar një proces negocimi të kandidatëve, apo edhe të kërkojë rifillimin e negociatave për një kapitull nga fillimi, nëse mendon se kandidati nuk ka bërë progres apo shkuar prapa.
9. Pse flasim edhe për negociatat e zgjerimit nëse është e qartë se kush vendos kërkesat dhe kush duhet t’i plotësojë ato kërkesa?
Përgjigje: Jam dakord me skepticizmin tuaj. Nuk bëhet fjalë thjesht për të kërkuar këtë apo atë, por përmbushjen e kritereve të përcaktuara në TEU dhe dokumente të tjera për zgjerimin, nga kriteret e Kopenhagës. Gjithçka dihet. Nuk ka asgjë të re për të. Çështja është se si interpretohen këto kritere, çfarë kërkesash, specifike apo më të përgjithshme, i vendosen një kandidati për çfarë çështjeje kundrejt niveleve dhe cilësisë së zbatimit. Këtu ka vend për vlerësim objektiv dhe për subjektivizëm, apo motivime dhe interesa të veçanta politike të shteteve anëtare. Ekziston një direktivë e BE-së që thotë se çështjet dypalëshe nuk duhet të sillen në tryezën e 27 vendeve anëtare. A zbatohet kjo? Nuk jam i sigurt se është.
10. Si mund të ndikojë rritja e popullaritetit të së djathtës politike në Evropë procesin e zgjerimit dhe vendimmarrjen brenda BE-së?
Përgjigje: Ndryshimi në arkitekturën e Parlamentit Evropian nuk ishte i papritur dhe tashmë është sigurisht i dukshëm. Njerëzit në Evropë janë të lodhur nga stili i vjetër, retorika dhe mosveprimi i të njëjtave parti të vjetra, keqpërdorimi ose tendencat për të braktisur vlerat tradicionale, kulturën, familjen, e kështu me radhë. Ata duan ndryshim dhe erërat e ndryshimit po fryjnë. Nëse do të ndikonte apo jo në integrimin e Ballkanit Perëndimor, mbetet për t’u parë. Kjo lidhet me qëndrimin e tyre për BE-në në përgjithësi, për reformat e brendshme të BE-së dhe nevojën e tyre, nëse mund të shkojë paralelisht dhe jo kundër integrimit, politikat e BE-së për ekonominë, bujqësinë, kohezionin, tregun etj. nuk do të doja të shihte asnjë ndryshim në lidhje me integrimin e Ballkanit Perëndimor. Me ne në BE, vetë BE-ja do të jetë më e fortë, e plotë, me një zë dhe respekt më të fuqishëm në çështjet globale, si Bashkim dhe si Shtet Anëtar.
