Cikli: “Antiheronjtë e “qyteteve të harruara”*
Nga Armando Meta dhe javanews.al
Dikur një zonë që jepte prodhime tre herë në vit, sot një tokë nga e cila ka dalë zbulimi me i madh arkeologjik ne hapësiren Shqiptare i cili i perket epokes se bronzit. Torovica një zonë sot me vetëm 5 mijë banorë është lënë në mëshirë të fatit. Që nga koha e diktaturës këtu nuk ka vënë dorën askush për të ndërtuar 11 km rrugë që të lidh këtë fshat me qytetin e Lezhës. Që prej kohës kur aksi kombëtar që lidh kryeqytetin me Shkodren kaloj në krahun tjeter kjo zonë mbeti tërësisht jashtë vëmendjes.
Për të përshkuar këto pak kilometra deri në qender të fshatit, duhen më shumë se 40 minuta. Zona ka nisur të popullohet rreth viteve 70 kohe kur nisi dhe tharja e kënetes, ndërsa familjet e ardhura janë kryesisht nga zonat verilindore të Shqipërisë.Ata u shpërngulën për një jetë më të mire, por siç thonë, në realitet po u rezulton e kundërta. Mungesa e investimeve në gjithë këto vite e ka kthyer Torovicen një zonë të pabanueshme.
Fillimisht u pritëm në familjen Gjoka ku jetojë 8 persona. Varfëria është e skalitur në çdo cep të shtëpisë. Gjithçka mungon. I zoti i shtëpisë Nikoll Gjoka tregon që kanë ardhur nga Mirdita në vitin 1985 me shpresën për një jetë më të mirë. “Ajo me të cilën u përballëm,- rrëfen ai ishte edhe më keq,- pas rënies së komunizmit fermat u shkatërruan dhe s’kishte më punë”. 8 anëtarët e kësaj familje ushqehen me rrogën e nuses së shtëpisë, e cila punon në një fabrikë për përpunimin e peshkut, më një pagë prej 150 mijë lekësh të vjetra.
E zonja e shtëpisë Marie Gjoka tregon se papunësia është plaga më e rëndë e të gjithë banorëve të ish-Kampit. Pjesa më e madhe e të rinjve por edhe familje janë larguar drejt Gjermanisë dhe vendeve të Evropës për të kërkuar azil edhe pse shumë prej tyre i kanë kthyer.
Punën në bujqesi dhe blektori kanë si burim të vetem të ardhurash banorët e kësaj zone. Por pavaresisht se tentojnë të punojnë shumë familje në Torovice nuk mund të sigurojnë as bukën e gojës, duke i kthyer sytë nga kisha katolike.
Por edhe pse punojnë, varfëria është ulur këmbnkryq në shum prej familjeve të kësaj zone që nuk kanë mundësi të tjera jetese. Në dyqanin e fshatit lista e borxheve vijon të shtohet ndërsa bizneset që në këto kushte nuk kanë tjerë zgjidhje veç të mbajnë shënim deklarojnë se janë drejt falimentimtit dhe se janë detyruar të marrin edhe kredi.
Në këto kushte shumë familje janë larguar nga Torovica, duke kërkuar azil në vendet e Bashkimit Evropian, ndërsa shumë të tjere po kërkojnë ta braktisin këtë zonë.
Në një strehëz shpëtimi për ta është kthyer kisha katolike. Në kishë vijnë e shkojnë çdo ditë rreth 30 fëmijë të cilët merren çdo mëngjes nga shtëpitë e tyre dhe shoqërohen po nga motrat e kësaj kishe.
Aktiviteti që këta fëmijë kryejnë në këtë kishë përfshirë dhe orët e mësimit dhe jo vetëm argëtim mund të jetë shpresë për ata dhe prindërit e tyre për një të ardhme më të mirë.
Rrugës ne u takuam edhe me Pashko Qosaj i cili na tregon për njëmijë e një halle në të cilat është zhytur kjo zonë.
Mungesa e vëmendjes së pushtetit për të investuar në këtë zonë për Pashkon është e papranueshme.
Nga njëra familje tek tjetra situata është edhe më e rendë. Në këtë godinë jetojë 4 anëtarët e familjes Paplekaj, të cilët kanë ardhur para një viti nga Tropoja.
Ndalesa jonë e fundit në këtë kamp është edhe më e dhimbshmja. Ky është Ndue Papleka, 84 vjeç i cili jeton në një dhomë të ngushtë dhe të zbrazët. I ftohti depërton në të katërta anët dhe Ndue përpiqet që t’i bëjë ballë të ftohtit dukë u strukur poshtë mbulesave.
Sëmundja e ka detyruar që të shtrihet pasi ai zakonisht del në mal për të mbledhur sherbelë që të sigurojë ndonjë lekë pasi pensioni nuk i mjafton as për nevojat minimale. Ai kërkon nga pushteti vendor që t’i ndihmojë qoftë edhe me ushqime. E ndërsa nevoja me e domosdoshme e tij është së paku një dhomë e ngrohtë.
Bashkia e Lezhës thotë se projekti i Rruges Balldre-Torovice-Bent më një gjatësi 18 km e cila kap vleren e 5 milion dollareve është bërë gati prej kohesh dhe është dërguar për financim pranë qeverisë dhe donatorëve të tjerë. Kreu i bashkisë ka një premtim, që në rast se kjo rrugë nuk do ndërtohet ai vetë nuk do të kërkoj një mandat të dytë.
Për kreun e bashkisë kjo rrugë ka edhe një vlerë të madhe që nuk i shërben vetëm banorëve të izoluar të kësaj zone, por mund të lidhë më shpejt Lezhën dhe gjithë turistët me zonën e Velipojës.
Një fshat ku jetojnë njerëz që duan të punojnë, aty ku dikur diktatura kishte vendosur të ndërtonte një burg për ata që flisnin kundër pushtetit sot kërkon më shumë vëmendje. Aty ku gratë punojnë në arë e ku burrat pas punes kalojnë kohën e mbetur në lokale duke kritikuar të gjitha pushtetet kërkohet sot gjëja më minimale vetëm një rrugë me të cilën abuzohet duke paguar me milion lekë kompani që hedhin mbi rrugë jo asfalt por kamionë me dhe e cila nuk zgjidh asgjë. Aty ku thirjet për vëmendje janë një këmnba për të gjithë.
*“Ky botim u realizua me mbështetjen e Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë- Soros. Mendimet dhe opinionet e shprehura në të i përkasin autorëve dhe nuk përkojnë domosdoshmërisht me qëndrimet e Fondacionit Soros”.
