6 qershor 2024, shënon 80 vjetorin e fillimit të Operacionit OVERLORD, i cili u nis nga zbarkimet e paprecedentë të Ditës D në plazhet e Normandisë. Ky operacion përqendroi forcat tokësore, detare dhe ajrore të dymbëdhjetë vendeve aleate në një pushtim të lartë të Francës së pushtuar nga nazistët. Një pushtim i suksesshëm do ta shkurtonte ndjeshëm luftën duke u siguruar aleatëve një terren në Evropën kontinentale. Dështimi do ta zgjaste luftën për një kohë të pacaktuar.
80 vjet më parë me zbarkimin e trupave aleate në Normandi, ushtarë nga 14 vende bashkarisht i dhanë goditjen e fortë trupave të Hitlerit në Luftën e II Botërore. Për këtë arsye 6 qershori 1944 u quajt D-Day.
Që nga ditët më të hershme të planifikimit deri në orët e vështira të zbarkimeve të luftimeve, hartat ishin vendimtare për mbledhjen e inteligjencës dhe ekzekutimin e asaj që do të bëhej pushtimi më i madh amfib në historinë ushtarake. Organizatat paraardhëse të Agjencisë Kombëtare të Inteligjencës Gjeohapësinore (NGA), veçanërisht Shërbimi i Hartave të Ushtrisë (AMS), ishin në qendër të kësaj përpjekjeje të hartës.
Çlirimi erdhi nga ajri. Pak pas mesnatës së 6 qershorit të vitit 1944, kontigjentet e parë të trupave aleate zbarkuan në Normandi. Ata ishin 24.000 parashutistë që kishin si detyrë, që para se të fillonte në të gdhirë zbarkimi i trupave nga deti, të vinin nën kontrollin e tyre ura dhe pika të rëndësishme rrugore dhe të vendosnin sinjale drite për forcat ajrore. Por plani nuk funksionoi sipas parashikimeve. Era e fortë i shtyu parashutistët thellë në brendësi të Francës dhe vetëm një e dhjeta e tyre arriti në kohë në zonën e frontit. Ky sulm i gjeti gjermanët në befasi. Edhe në orën dy të natës gjeneralët e trupave gjermane të dislokuara në zonën e Atlantikut vlerësonin se situata ushtarake qe jo e rrezikshme. Në një bisedë telefonike me Berlinin ata njoftuan se lajmet për zbarkim ajror janë “të ekzagjeruara” dhe se situata është e qetë.
Punonjësit e Shërbimit të Hartave të Ushtrisë. Qendra Kërkimore Historike NGA.
Kur Shtetet e Bashkuara hynë në Luftën e Dytë Botërore në 1941, kombi nuk ishte i pajisur mirë për të përmbushur kërkesat e kohës së luftës për harta ushtarake. Në vitin 1942, AMS u krijua me misionin për të konsoliduar dhe rinovuar përpjekjet ushtarake të vendit për hartimin, prokurimin dhe furnizimin. Në ditët e para, mungesa e hartave me të cilën përballej AMS ishte aq intensive, sa organizata vendosi reklama në revistat e njohura: “Departamenti i Luftës, Shërbimi i Hartave të Ushtrisë, po kërkon harta, plane të qytetit, plane porti, leksikonet e emrave të vendeve, gazeta, libra udhëzues, revista gjeografike dhe buletinet gjeologjike që mbulojnë të gjitha zonat e huaja.”
Nga ky fillim modest, Shtetet e Bashkuara ridrejtuan shpejt burimet për të përballuar mungesën e hartës. Deri në vitin 1942, qeveria e SHBA punësoi dy në çdo pesë gjeografë, të ardhur nga shoqatat më të larta gjeografike të vendit. Deri në vitin 1945, AMS po prodhonte afro 172,000,000 produkte dhe kishte bashkëpunuar me aleatët për të prodhuar GEOINT novatore, themelore për të mbështetur përpjekjet e përbashkëta të luftës.
Manovër mashtruese
Në fakt gjendja ishte ndryshe. Në brigjet e Anglisë qe grumbulluar në orët e mbrëmjes së 5 qershorit një armatë e tërë, që është dhe armata më e madhe e forcave detare dhe ajrore në historinë e luftërave. Duke shfrytëzuar errësirën e natës armata u nis në drejtim të brigjeve franceze.
Dita vendimtare
Në orën 6.30 – pak pas lindjes së diellit – në muzgun e mëngjesit të datës 6 qershor në brigjet e Francës u shfaqën luftanijet e para amerikane. Ato filluan menjëherë sulmin me artileri të rëndë ndaj fortifikimeve gjermane. Një orë më vonë zbarkuan njësitë britanike, kanadeze dhe franceze, që të mbështetura ndër të tjera nga luftanija polake “Dragon” sulmuan në një brez bregdetar prej rreth 80 kilometrash, i cili u shndërrua në një kohë shumë të shkurtër në një fushë të përgjakshme beteje me shumë të vdekur.”
4.200 varka zbarkimi, 1.200 luftanije, 155.892 ushtarë të vendeve aleate nga 14 kombe ishin në veprim në D-Day të mbështetur nga ajri prej avionëve ushtarakë. Kombet më të vogla u inkuadruan në trupa ushtarake të përziera. Shumica e varkave të zbarkimit i përkisnin Marinës Mbretërore Britanike.
Humbjet më të mëdha
D-Day është ndër ditët e Luftës II Botërore dita, në të cilën amerikanët dhe kanadezët pësuan humbjet më të mëdha, thotë historiani Peter Lieb. Në orët para të sulmit gjetën vdekjen më shumë se 50% e ushtarëve, për shkak se shumë u mbytën, i zuri deti dhe nuk ishin në gjendje të mbroheshin, pra u vranë, apo sepse tanket ngecën në rërë.”
Nga dreka gjermanëve iu mbaruan municionet dhe për këtë shumica e fortifikatave të murit mbrojtës të Atlantikut ranë brenda disa orësh në duart e trupave aleate. Megjithatë përparimi i trupave aleate në brendësi të Francës nuk qe i lehtë. Dhe Charle De Gaulle arriti të marshonte me një divizion tankesh në Parisin e çliruar vetëm më 25 gusht.
Beteja e Normandisë u kurorëzua në fund me fitore, por edhe me humbje të mëdha jetësh njerëzore. Ajo mbetet një moment kyç në historinë e luftës kundër Gjermanisë naziste në dy fronte, e cila u vendos edhe në frontin lindor.
Hartat e D-Day.
Grupi i Ushtrisë së 12-të të SHBA-së shënoi këtë hartë të Ditës D për të siguruar ndërgjegjësimin e situatës për pozicionin e tyre në fund të ditës dhe vendndodhjet e njohura të njësive gjermane. Burimi: Divizioni i Gjeografisë dhe Hartave të Bibliotekës së Kongresit 2004629028.
Për uljet e D-Day, AMS prodhoi rreth 69.9 milionë harta të reja ose të riprodhuara, duke përfshirë më shumë se dy vjet inteligjencë fotografike ajrore. Çdo hartë e re kërkonte afërsisht 600 orë punë hartografike, që do të thoshte se AMS funksiononte 24 orë në ditë, duke punësuar një sërë ekspertësh, duke përfshirë specialistë të gjuhës, hartografë, artistë, fotografë, gdhendës litografësh dhe hartues.
Për amerikanët që përpiqeshin të bënin uljet e tmerrshme të D-Day, hartat e ofruara nga organizata si AMS ishin një litar shpëtimi i nevojshëm si për suksesin operacional ashtu edhe për mbijetesën personale. Lt. Cmdr i Marinës së SHBA. Joseph Vaghi u mbështet në këtë hartë topografike të Collevillesur-Mer ndërsa shërbeu si një komandant plazhi që kontrollonte lëvizjen e trupave nga pozicioni i tij në plazhin Omaha, i konsideruar nga shumë si vendi më i vështirë i uljes së pushtimit. Në një sektor tjetër të pushtimit, Grupi i Ushtrisë së 12-të të SHBA-së shënoi hartën e mëposhtme për të siguruar ndërgjegjësimin e situatës për pozicionin e tyre në fund të ditës dhe vendndodhjet e njohura të njësive gjermane. Pikëpyetjet rreth vendndodhjes së Divizionit të 101-të Ajror të SHBA-së ilustrojnë kompleksitetin e inteligjencës së kohës së luftës. Pas Ditës D, hartat e situatës si kjo u bënë një kërkesë e përditshme.
Operacioni OVERLORD u shtri nga 6-30 qershor 1944. Në Ditën D, më shumë se 6000 amerikanë u vranë, u plagosën ose u zhdukën gjatë aksionit. Deri në fund të fushatës, rreth 850,279 burra, 148,803 automjete dhe 570,505 ton furnizime zbarkuan në Normandi. Qyteti i Parisit, i pushtuar që nga 14 qershori 1940, u çlirua menjëherë pas kësaj dhe, në më pak se një vit, forcat aleate kaluan në Gjermani. Deri më 8 maj 1945, lufta në Evropë kishte përfunduar.
/a.r
