Autoritetet iraniane po u ndërpresin gjithnjë e më shpesh qytetarëve shërbimet celulare për shkak të ndarjes së mendimeve kritike ndaj Republikës Islamike në rrjetet sociale një praktikë shtrënguese që lidh lirinë e shprehjes me qasjen në mjetet thelbësore digjitale.
Kjo qasje, e cila u intensifikua gjatë verës së vitit 2024 dhe është rikthyer sërish, synon gazetarë, aktivistë, akademikë dhe përdorues të zakonshëm në mbarë vendin. Shumë prej tyre kanë raportuar se SIM-kartat e tyre janë çaktivizuar menjëherë pas publikimit të postimeve kritike ndaj qeverisë në platforma si X (ish-Twitter) dhe Instagram.
Sipas dëshmive të mbledhura, për të rikthyer shërbimin, qytetarët detyrohen të fshijnë përmbajtjen kritike, të nënshkruajnë deklarata ku zotohen se nuk do të kritikojnë më regjimin dhe, në disa raste, të publikojnë qëndrime publike në mbështetje të Republikës Islamike.
Një nga rastet më të përfolura është ai i Ali Akbar Gorji, profesor i së drejtës kushtetuese në Universitetin Shahid Beheshti në Teheran, i cili tha për gazetën “Shargh” se i ishte ndërprerë SIM-karta pasi kishte komentuar mbi tensionet Iran-Izrael. Ai u detyrua të fshinte postimet kritike dhe, sipas Radio Farda, autoritetet i kërkuan të publikonte deri në 20 postime në mbështetje të regjimit.
Fenomeni nuk është i izoluar. Personat e prekur kanë marrë mesazhe me tekst ku thuhet se “aktivitetet armiqësore dhe të njëanshme” janë identifikuar nga “inteligjenca artificiale”, dhe për këtë arsye qasja në SIM ose në internet është kufizuar ose pezulluar. Në vijim, u kërkohet të ndërmarrin disa veprime për të rikthyer aksesin.
Gazetarë dhe aktivistë të tjerë i thanë Radio Farda se janë thirrur nga institucionet shtetërore dhe janë urdhëruar të përmbushin disa kushte, mes tyre: nënshkrimi i deklaratave ku zotohen se nuk do të shprehen apo veprojnë në mënyra që “cenojnë sigurinë psikologjike, sociale apo politike” të vendit. Shkelja e këtyre angazhimeve mund të çojë në rikthimin e ndalimeve apo ndjekje penale.
Një akademik raportoi se u detyrua të fshinte postime të vjetra që datonin që nga protestat mbarëkombëtare të vitit 2022, të cilat frymëzuan lëvizjen “Gratë, Jeta, Liria” dhe sfiduan legjitimitetin e regjimit.
Në rrjetin X, një përdorues me emrin Foad Ahmadi tha se kishte humbur aksesin në SIM për shkak të një postimi të perceptuar si mbështetje për Izraelin. Ai shtoi se kjo masë nuk kufizoi vetëm komunikimin, por ndikoi edhe në jetën e tij të përditshme, duke përfshirë pamundësinë për të përdorur bankingun online apo aplikacionet për transport.
Edhe gazetarja Sadaf Fatemi u përball me bllokim të ngjashëm, duke e detyruar të fshinte postime kritike. Këto raste janë pjesë e një skeme më të gjerë që përfshin urdhra nga organet gjyqësore, policia kibernetike (FATA) dhe Shërbimi i Inteligjencës i Gardës Revolucionare (IRGC).
Juristë si Mousa Barzin dhe Hadi Jafarpour e cilësojnë këtë praktikë si shkelje të ligjeve të brendshme iraniane dhe të standardeve ndërkombëtare për të drejtat e njeriut, pasi veprimet ndërmerren pa ndonjë proces të rregullt ligjor dhe mbështeten në dispozita të paqarta.
Përveç se kufizon lirinë e shprehjes, kjo strategji ndikon drejtpërdrejt në aksesin në shërbime të domosdoshme si bankat dhe mjetet digjitale të komunikimit, duke ngritur shqetësime serioze për të drejtat digjitale, sigurinë e llogarive dhe fjalën e lirë.
Irani renditet vazhdimisht në pozicione të ulëta në indekset ndërkombëtare për të drejtat civile dhe lirinë e shprehjes. Në raportin e saj më të fundit, organizata Freedom House theksoi se kufizimet e paqarta për fjalën, ndëshkimet e rënda penale dhe mbikëqyrja shtetërore e komunikimeve online, janë faktorët kryesorë që pengojnë iranianët të shprehen lirshëm në publik.
