Dueli Gjeli-Manja; a është nisja e një përplasjeje me “Republikën e Prokurorëve”?

Nga Ylli Pata

Kërkesa për inspektim ndaj prokurores së Shkodrës, Elsa Gjeli, është rasti i parë i një përplasje zyrtare të qeverisë aktuale si një pushtet ekzekutiv, me gjyqësorin pas instalimit të reformës në drejtësi.

Pas një detante të gjatë, ku siç e ka thënë Edi Rama, pas rastit Veliaj, “se kemi heshtur qëllimisht për ta lënë të rritet, por tani do ta themi qëndrimin tonë”, nis një fazë e re.

Ku nuk është thjeshtë një marrëdhënie e ekzekutivit, por edhe Parlamentit, që dominohet nga mazhoranca qeverisëse.

Rasti i Thethit, sipas të gjitha gjasave do të jetë vetëm incentivi i një debati të gjërë që mund të përfshijë dhe hapë, në lidhje me riaktivizimin e drejtësisë, e cila realisht është e paralizuar në shumicën e saj.

Pasi përveç SPAK e GJKKO-së, edhe pse me polemika dhe problematika, e gjithë pjesa tjetër e drejtësisë është jashtë vëmendjes publike. Ndërkohë që në terren situata është më keq, ngaqë prokuroria dhe gjykatat normale janë një makineri që thuajse nuk funksionon.

Po çfarë mund të sjellë rasti i duelit ndërmjet ministrit të Drejtësisë Ulsi Manja dhe prokurores Elsa Gjeli në Këshillin e Lartë të Prokurorisë dhe Inspektorin e Lartë të Drejtësisë?

Së pari, hapjen e një debati mbi rolin në letër dhe rolin në terren të një prokurori. Sipas reformës në drejtësi, një prokuror është i pavarur në vendimin që ai merr.

As drejtuesi i Zyrës përkatëse të Prokurorisë, në këtë rast i Shkodrës, as Prokurori i Përgjithshëm, e as kreu i SPAK, si njësi e veçantë kushtetuese, nuk kanë tagrin të urdhërojnë apo nxisin një veprim hetimor të prokurorit. Kjo është një e drejtë dhe ekskluzivitet kushtetues i prokurorit.

Prokurorja Gjeli, ka vendosur mos fillimin e hetimeve për ndërtimin e fshatit turistik në Theth, me bindje të plotë, e këtë e ka shkruar në dispozitivin, që ja lexoi Edi Rama në publik, për ta telendisur.

Keq apo mirë, me elegancë apo mënyrë direkte, sofistifikim apo sofizëm, Prokurorja e Shkodrës në këtë rast ka marrë vendimin e saj autonom. Të cilin ja jep Kushtetuta dhe ligji.

Por çështja këtu shtrohet në thelb të doktrinës. Pasi prokurori është autonom për të nisur një hetim, jo për ta bërë atë të plotfuqishëm, por të pavarur.

I pavarur nuk do të thotë se është vula përfundimtare e thatë. Nëse një prokuror merr një vendim për një dosje, atë duhet ta përballë patjetër në gjykatë. E cila sipas reformës në drejtësi, është autoriteti që vendos për një çështje e cila ka dy ose tre palë. Prokurori, mbrojtja dhe pala civile e viktimave.

Prokurori pra, është një zë institucional që mbron një akuzë të cilën e ngre zyrtarisht dhe e çon në gjykatë. Në këtë rast, prokurorja Gjeli ka vendosur të mos hapë një hetim mbi një rast, që pala tjetër, në këtë rast qeveria, thotë që as nuk është shqyrtuar fare. Një prokuror është i tillë, punon e paguhet, për të hetuar një rast, e për ta bërë akuzë, ose jo.

Po a duhet ta kishte çuar prokurorja qëndrimin e tij para gjykatës së Shkodrës, për të marrë nga trupa gjyqësore një vendim më të mbërthyer ligjërisht? A duhej që ndoshta prokuroria e Shkodrës, për ta përforcuar më shumë opinionin profesionalisht, pas vendimit të prokurores Gjeli, të delegonte një prokuror tjetër për të shqyrtuar denoncimin e policisë së Shkodrës?

Duket jemi para një rasti që Këshili i Lartë i Prokurorisë, nuk mund të marrë një vendim “sindikal”, pra që të mbajë anën e koleges së tyre dhe kaq. Jemi para një situate, ku rasti “Gjeli” nuk është i izoluar, por fenomen i një zhvillimi që po ndodh në gjithë vendin, ku prokurorët marrin vendime, që për shumë duken si kapërcim kompetencash. Si veprimin real të asaj që po quhet gjithnjë e më shumë si “Republikë prokurorësh”.

Të cilët nuk e ndjejnë veten palë në një proces që në fund është gjyqësor, por palë e privilegjuar e hetimit mbi njerëz me apo pa poste shtetërore.

Ligji aktual i jep prokurorit një autonomi veprimi, por ka vendosur një kufi. Para reformës, një prokuror firmoste edhe arrest, edhe përgjim, edhe kontroll banese. Sot, çdo veprim drastik dhe ndalues, duhet ta miratojë gjykata, përpara se të kryhet akti.

Ky konflikt, nuk ka gjasa të jetë një stuhi e shkurtër verore, por një maratonë që mund të prodhojë një precedent. Të cilin, nëse e zgjidh me akte të ekuilibruara KLP dhe ILD, gjë që ka pak gjasa që do ndodhë, mund ta zgjidhë ose Gjykata Kushtetese, me një vendim të saj shterues, ose Parlamenti me një ndërhyrje të fortë në ligjin mbi prokurorinë.

Gjasat janë të ndodhë kjo e dyta, pasi problematikat nuk duhet se janë të vogla dhe Kushtetuesja aktuale, siç ka vërtetuar, i ka komplikuar edhe më keq.