Nga Eljan Tanini
Një nga ngjarjet më të rëndësishme dhe më të diskutueshme në historinë e pas rënies së komunizmit në Shqipëri është 2 Korriku 1990, një ditë që e gjeti vendin në një krizë të paprecedentë diplomatike dhe shoqërore. Në këtë intervistë që ul ritmin e legjendave politike, studiuesi dhe historiani Afrim Krasniqi, i njohur për hulumtimet e tij mbi periudhën e diktaturës dhe pasojat e saj, ndan mendimet dhe analizat e tij për ngjarjet që shoqëruan atë ditë të shënuar.
Eljan Tanini: -Përballë një regjimi të mbyllur: Kush e organizoi 2 Korrikun 1990? Ishte veprim i organizuar nga ambasadat, agjenturat, apo një revoltë spontane e popullit shqiptar?
Afrim Krasniqi: – Në fakt, 2 Korriku 1990 ishte një shpërthim i papritur i pakënaqësisë shoqërore. Ishte një reagim spontan i qytetarëve, kryesisht të rinjve, të cilët kërkonin një dalje nga izolimi. Miti që ambasadat e organizuan këtë ngjarje është i pavërtetë. Ambasada gjermane, për shembull, jo vetëm që nuk e mbështeti, por ushtruesi i detyrës së ambasadorit u penalizua për mënyrën se si e trajtoi këtë situatë.
Eljan Tanini: -Megjithatë, 2 Korriku është kthyer në një simbol të luftës për liri dhe dinjitet. Pse kjo datë është kaq e rëndësishme për popullin shqiptar?
Afrim Krasniqi: -2 Korriku është simbolik për shkak të pasojave që pati. Ishte akti i parë masiv i shpërthimit të një revolte kundër një sistemi të mbyllur dhe të represiv. Shumëkush ka lidhur këtë ngjarje me ngjarjet që ndodhnin në Kosovë në të njëjtën periudhë, si dhe me kërkesat e shqiptarëve për më shumë liri. Ky moment, pavarësisht se ishte shpërthim i papritur, shënoi një kthesë historike për Shqipërinë.
Eljan Tanini: -Një temë që është përfolur shumë gjatë këtyre viteve është lidhja e Kadare me 2 Korrikun. A ka thënë ai vërtet se “jashtëqitjet e kombit” kishin marrë pjesë në këtë ngjarje?
Afrim Krasniqi: -Ky është një mit i rrejshëm. Nuk ka asnjë dëshmi, asnjë dokument të shkruar, që të vërtetojë se Kadare ka thënë diçka të tillë. Në fakt, ai nuk ka qenë fare i pranishëm në mitingun e Sheshit Skënderbej që shënoi një pikë kyçe të asaj periudhe. Ky është një shembull klasik i dezinformimit dhe përdorimit të figurave të njohura për të krijuar narrativa të pasakta.
Eljan Tanini: -Si reagoi regjimi i Ramiz Alisë ndaj krizës së ambasadave? Ka shumë thënie se Ramiz Alia ishte i pasigurt dhe se regjimi kishte humbur kontrollin. A është kjo e vërtetë?
Afrim Krasniqi: -Po, është e vërtetë. Ramiz Alia e ka pranuar vetë, në disa raste, që kishte dilema të mëdha se si të vepronte. Pyetja që ngrinte ishte: “A duhet të përdorim forcën për të shtypur këtë revoltë?” Ishte një periudhë shumë e tensionuar, dhe regjimi nuk kishte një plan të qartë. Alia e dinte se kishte shumë mbështetje nga komunistët, por gjithashtu kishte shumë frikë nga ajo që mund të ndodhte nëse përdorej dhuna. Situata ishte jashtë kontrollit dhe shteti nuk mund ta mbante më nën kontroll.
Eljan Tanini: -Një pyetje që ka shqetësuar shumë është lidhja e ambasadave, veçanërisht Ambasada Gjermane. A ishte ajo një “qendër organizative” për të drejtuar ngjarjet e 2 Korrikut 1990?
Afrim Krasniqi: -Ky është një tjetër mit që duhet hedhur poshtë. Ambasada Gjermane, ashtu si shumë ambasada të tjera, ishte jashtë çdo lloj ndërhyrjeje aktive. Madje, personi më i rëndësishëm i Ambasadës Gjermane u penalizua për mënyrën e trajtimit të ngjarjes! Shteti shqiptar e kishte humbur kontrollin, dhe ambasadat përkundër të gjitha aludimeve, nuk mund të ishin të përfshira në këtë krizë. Ato ishin më shumë të fokusuar në mbrojtjen e shtetasve të huaj dhe ruajtjen e sigurisë diplomatike.
Eljan Tanini: Çfarë i mbetet shoqërisë shqiptare nga 2 Korriku 1990? A është ende kjo ngjarje një simbol i lirisë apo një kapitull të cilin ne e harrojmë shpesh?
Afrim Krasniqi: -Shoqëria shqiptare ende ka shumë borxhe ndaj atyre që u ngritën në 2 Korrik. Ata ishin individë që donin të largoheshin nga një regjim i mbyllur dhe përpiqeshin të shpëtonin jetët e tyre. Ajo periudhë ka ndryshuar gjithçka, por ende, shumë prej atyre që ishin në pushtet atëherë, sot, nuk kanë asnjë fjalë të mirë për ngjarjet e atyre ditëve. 2 Korriku 1990 është ngjarje që na kujton se liria e vërtetë kërkon sakrifica të mëdha. Dhe, pavarësisht se ende ka shumë që nuk janë njohur për këtë, shoqëria duhet ta kujtojë dhe vlerësojë këtë moment si pjesë të rëndësishme të historisë së saj.
