Ndërsa Izraeli dhe më pas Shtetet e Bashkuara e goditën Iranin këtë muaj, reagimi nga Kina dhe Rusia ishte çuditërisht i heshtur.
Për vite me radhë, antagonizmi i përbashkët ndaj SHBA-ve ka shtyrë Kinën, Rusinë dhe Iranin së bashku.
Të tre përfitojnë nga turpërimi i Perëndimit në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme, dhe zgjerimi i boshllëqeve midis Washingtonit dhe Evropës. Pra, pas sulmit të parë të Izraelit, më 13 qershor, Kina – partneri më i fortë në treshen anti-amerikane – mund të pritej të dërgonte raketa me rreze të shkurtër veprimi dhe pajisje të tjera të mbrojtjes ajrore në Iran.
Sigurisht, Pekini do të përdorte fuqinë e tij diplomatike në rritje për të izoluar Izraelin dhe SHBA-të, për të kërkuar një seancë urgjente të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe për të paraqitur një rezolutë që dënonte dy qeveritë që po sulmonin aleatin e Kinës.
Në vend të kësaj, ngjarjet e fundit në Iran kanë zbuluar se anti-amerikanizmi mund ta lidhë një aleancë vetëm deri diku.
Pasi denoncoi në mënyrë rituale sulmin e parë të Izraelit si “të paturp” dhe një “shkelje të sovranitetit të Iranit”, Pekini vazhdoi me kujdes, duke theksuar nevojën për diplomaci në vend të fajësimit të mëtejshëm.
Ministri i Jashtëm kinez Wang Yi u përmbajt nga dënimi i veprimeve të Izraelit, në një telefonatë me homologun e tij izraelit më 14 qershor dhe Presidenti Xi Jinping priti katër ditë para se të bënte thirrje për “ulje të tensioneve” dhe të deklaronte se “Kina është e gatshme të punojë me të gjitha palët për të luajtur një rol konstruktiv në rivendosjen e paqes dhe stabilitetit në Lindjen e Mesme”.
Pasi parlamenti i Iranit votoi për të mbyllur Ngushticën e Hormuzit, zëdhënësi i Pekinit për punët e jashtme theksoi – në atë që dukej si një paralajmërim për Iranin – se Gjiri Persik është një rrugë e rëndësishme tregtare globale për mallra dhe energji, dhe bëri thirrje për partnerë që “të parandalojnë që trazirat rajonale të kenë një ndikim më të madh në rritjen ekonomike globale”.
Në kohë më të qeta, Kina, ashtu si Rusia, është e lumtur ta përdorë Iranin si një dash goditjeje kundër SHBA-ve dhe aleatëve të saj.
Por kur tensionet shndërrohen në përballje ushtarake dhe stabiliteti global është në rrezik, mbështetja e Iranit duket si një investim shumë më pak i arsyeshëm për Pekinin sesa ruajtja e marrëdhënieve të veta ekonomike dhe diplomatike me Perëndimin. Reagimi i butë i Kinës nuk është vetëm një goditje për Iranin; ai gjithashtu mund të sugjerojë se partneriteti shumë i lavdëruar “pa kufij” midis Xi dhe Presidentit të Rusisë Vladimir Putin mund të mos jetë aq i fortë sa reklamojnë Moska dhe Pekini.
Irani, Rusia dhe Kina kanë ideologji, regjime politike dhe qëllime strategjike të ndryshme. Marrëdhëniet e Iranit me dy partnerët e tij më të mëdhenj janë jashtëzakonisht asimetrike.
Kina, për shembull, është shpëtimi i Iranit. Ajo blen rreth 90 për qind të naftës së Iranit dhe furnizon materiale dhe teknologji thelbësore për zhvillimin e armëve të Iranit. Megjithatë, marrëdhënia tregtare ka më pak rëndësi për Kinën, e cila merr vetëm rreth 10 për qind të naftës së saj nga Irani.
Plus, Kina ka një ekonomi më shumë se 40 herë më të madhe dhe bën shumë më tepër biznes me SHBA-të dhe Bashkimin Evropian. Rusia ka interesa që ndryshojnë në mënyrë të ngjashme nga ato të Iranit, dhe edhe ajo është përmbajtur dukshëm nga ndihma e Republikës Islamike.
Por Kina që ndjek një qasje të ngjashme ndaj Iranit ka të ngjarë të mos e kënaqë Moskën. Edhe pse marrëdhëniet e Moskës me Pekinin janë më pak të pabarabarta sesa ato të Teheranit, ekonomia e Rusisë është ende më pak se një e teta e Kinës.
Një e treta e buxhetit shtetëror të Rusisë vjen nga shitjet e naftës, dhe Kina është klienti më i madh deri tani. Rusia gjithashtu varet nga furnizimet kineze për makinën e saj të luftës. Marsin e kaluar, ministrat e jashtëm të G7 e quajtën Kinën një “mundësues vendimtar” të luftës së Rusisë në Ukrainë.
Por nëse Kremlini fillon të mbetet pa para ose ushtarë, gatishmëria e Kinës për të shpëtuar aleatin e saj është shumë e dyshimtë.
Edhe midis regjimeve autoritare, ndryshimet në vlera mund të kufizojnë bashkëpunimin.
Në vitin 2023, Xi e quajti Revolucionin e Tetorit të vitit 1917 të Rusisë një “shpërthim topi” që “soli Marksizëm-Leninizmin në Kinë, duke demonstruar rrugën përpara dhe duke ofruar një zgjedhje të re për popullin kinez që po kërkonte një mënyrë për ta shpëtuar Kinën nga nënshtrimi”.
Putin, pavarësisht viteve të tij formuese në KGB-në e epokës sovjetike, tani vajton rënien e perandorisë ruse dhe e përshkruan grushtin e shtetit të Vladimir Leninit si vepër të “aventurierëve politikë dhe forcave të huaja” që “e ndanë vendin dhe e shkatërruan atë për përfitime egoiste”.
Kreu i Partisë Komuniste të Kinës mund të mos e pëlqejë reduktimin e homologut të tij rus – partisë së dytë më të madhe të vendit – nga Putini në statusin e një lojtari tjetër të vogël në parlamentin vulosës të Rusisë.
Që nga Lufta e Dytë Botërore, udhëheqësit e demokracive perëndimore kanë bashkëpunuar me sukses pjesërisht sepse kanë ndarë një botëkuptim të përbashkët. Nëse teokratët islamikë të Iranit mund të thonë të njëjtën gjë për Xi-në, udhëheqësin e një shteti ateist të deklaruar, apo Putinin, i cili tani pozicionohet si kampion i Krishterimit Ortodoks, është një pyetje krejtësisht tjetër.
Përgjigja e Pekinit ndaj situatës së vështirë të Iranit duhet ta bëjë Perëndimin të ndihet optimist me kujdes. Nëse Donald Trump më në fund mëson të dallojë… Nga një agresor në një viktimë – ose të paktën nëse Putini e ka shfrytëzuar atë – presidenti i SHBA-ve mund ta mbështesë Ukrainën me seriozitet pa u shqetësuar shumë për zgjerimin e ndihmës së Kinës ndaj Rusisë.
Për sa kohë që Irani dhe Rusia vazhdojnë të ofrojnë naftë të lirë dhe të armiqësojnë Perëndimin dhe aleatët e tij, ato po i shërbejnë qëllimeve të Kinës.
Por të paktën për momentin, Pekini duket se nuk ka gjasa të mbështesë ndonjërin prej partnerëve të tij të supozuar nëse ata rrezikojnë interesin e Kinës për stabilitet ose marrëdhëniet e saj të gjera dhe fitimprurëse me Perëndimin. /The Atlantic/
