Bashkimi Evropian do të ndëshkojë Izraelin? Situata rikthehet pas operacionit të ri ushtarak dhe projektit të koloniave
Pyetja nëse Bashkimi Evropian (BE) do të vendosë sanksione ndaj Izraelit është rikthyer pas njoftimit të Tel-Avivit për një operacion të ri ushtarak për të pushtuar qytetin e Gazës dhe miratimin përfundimtar të projektit kontrovers të kolonizimit “E1” në Bregun Perëndimor.
Në qershor, shefja e diplomacisë europiane, Kaja Kallas, kishte përmendur dhjetë opsione për të reaguar ndaj shkeljes nga Izraeli të Marrëveshjes së Asociimit BE-Izrael për shkak të mosrespektimit të të drejtave të njeriut në Gaza. Megjithatë, deri tani nuk është ndërmarrë asnjë veprim, pavarësisht se 27 ministrat e Jashtëm të BE-së kishin deklaruar se do të ishin të gatshëm të “vepronin nëse Izraeli nuk respekton angazhimet e tij”. Ndërsa kryeministri Benjamin Netanyahu deklaroi se ushtria e tij do të kontrollojë Gazën, edhe nëse Hamas pranon një armëpushim, mbetet e paqartë se si do të pozicionohen europianët.
Sipas ish-ambasadorit të BE-së në Egjipt, James Moran, sfida për të vendosur sanksione që penalizojnë Izraelin lidhet me mungesën e konsensusit mes 27 vendeve të BE-së. Shtetet si Hungaria, Austria, Sllovakia dhe Gjermania mbajnë qëndrime kokëforta, duke e bërë arritjen e një vendimi të vështirë.
Megjithatë, BE-ja ka levë të fuqishme presioni mbi Izraelin. Më e rëndësishmja do të ishte pezullimi i preferencave tregtare të parashikuara nga Marrëveshja e Asociimit, që do të godiste fort kompanitë izraelite, pasi Izraeli realizon 70 miliardë euro shkëmbime me BE-në, një të tretën e tregtisë së tij të jashtme. Opsione të tjera përfshijnë pezullimin e bashkëpunimit akademik në kuadër të programit Horizon ose ndalimin e tregtisë me koloni të paligjshme, që kapin rreth 230 milionë dollarë. Megjithatë, efekti i këtyre masave mbi politikën izraelite mbetet i pasigurt.
Një tjetër faktor i rëndësishëm është se Izraeli përdor shpesh historinë europiane, veçanërisht Holokaustin, për të ushtruar presion mbi BE-në. Për shembull, kur presidenti francez Emmanuel Macron njoftoi se do të njihte Palestinën, Netanyahu e lidhi këtë politikë me një akt antisemit, duke influencuar perceptimin publik dhe politikën europiane.
Bashkëpunimi ekonomik dhe shkencor me Izraelin është gjithashtu i thellë dhe përfiton shumë vende të BE-së. Izraeli është partner në programin Horizon dhe bashkëpunimi në fushat e mbrojtjes dhe kërkimit të avancuar mbetet i rëndësishëm për kompanitë europiane.
Megjithatë, veprimet e fundit të qeverisë izraelite kanë nxjerrë në pah një mospërputhje mes fjalëve dhe veprimeve të BE-së. Sipas Shërbimit Europian për Veprim të Jashtëm, shkelja e artikullit 2 të Traktatit të Lisbonës mbi të drejtat e njeriut do të kërkonte ndërprerjen e çdo marrëveshjeje bashkëpunimi. Izraeli është njohur si shkelës i këtij artikulli, por BE-ja nuk ka vepruar, përveç deklaratave.
Disa vende europiane gjithashtu shqetësohen për pasojat nga SHBA-ja nëse veprojnë kundër Izraelit, por kjo nuk i ka penguar të tjerët, si Irlanda, të njohin shtetin e Palestinës dhe të konsiderojnë masa kundër kolonive.
Kjo situatë ka pasur kosto të lartë për BE-në, duke e vënë në dyshim besueshmërinë e saj si aktor i politikës së jashtme, sidomos kur krahasohet qëndrimi mbi Ukrainën dhe ai mbi Gazën. Megjithatë, fakti që diplomacia izraelite është e gatshme të bëjë kompromise, siç tregoi diskutimi mes Kaja Kallas dhe ministrit të Jashtëm izraelit Gideon Saar për ndihmën humanitare në Gaza, tregon rëndësinë e lidhjeve me Europën për Tel-Avivin.
