Nga Alba Malltezi
Mendoni që dokumenti i parë “ligjor” me të cilin njerëzit dëshiruan të rregullonin bashkëjetesën me njëri-tjetrin, daton në vitin 250 para Krishtit. Bëhet fjalë për shkrimin numër 12 shkruar në gurin Ashoka, gjetur në zonat e Indisë, Nepalit të sotëm, Bangladeshit dhe Pakistanit, U gjetën 33 të tilla dhe ai me numrin 12, konsiderohet si guri i themelit i të drejtave të barabarta mes njerëzve dhe flet për të drejtën e barabartë të adhurimit të Perëndive. Ja çfarë shkruhet në atë agim të bashkëjetesës njerëzore:
“Mbreti Piyadassi, i dashur për perënditë, i nderon të gjitha fetë, si ato të asketëve, ashtu edhe të laikëve, me bujari dhe forma të ndryshme respekti. Por ai nuk mendon aq shumë për liberalitetin apo nderimet, sa për përparimin e vërtetë që mund të bëhet në të gjitha fetë. Progresi real ka forma të ndryshme, por rrënja e tij është moderimi në lavdërimin e fesë së vet dhe në kritikimin e fesë së të tjerëve; dhe të flasë për këtë duhet të mendohet mirë dhe duhet të ketë respekt. Ne duhet të respektojmë gjithmonë fetë e të tjerëve. Duke vepruar në këtë mënyrë ju lartësoni fenë tuaj dhe nuk ofendoni të tjerët; Duke vepruar ndryshe, njeriu dëmton fenë e vet dhe të tjerët.”
Mbishkrimet Ashoka janë një koleksion prej 33 shkrimesh, si në gurë dhe në muret e shpellave, të bëra nga perandori Ashoka i dinastisë Mauryan gjatë mbretërimit të tij nga viti 269 para Krishtit deri në vitin 231.
Në mijëvjeçarin e tretë pas Krishtit, njerëzimi është përplasur në luftëra të egra për keqkuptime, për territore, për urrejtje raciale apo fetare dhe nuk ka reshtur së krijuari probleme ashtu si me të njëjtën dëshirë dhe forcë ka dashur përherë t’i zgjidhë ato. Pas luftës së Dytë Botërore, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Europa, arritën me shumë vështirësi dhe vullnet të mirë të krijojnë dy hapësira të mrekullueshme ku Dinjiteti njerëzor respektohej në mënyrën më të mirë të mundshme, më afër perfektes, duke e përmirësuar atë përmes ligjeve dhe luftës për të drejtat civile. Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Europa, u shndërruan në dekada e dekada si hapësirat ku ëndrra njerëzore e parajsës ishte më afër të vërtetës.
Ja pse sot, mbrojtja e të drejtave të arritura, duhet të jetë për këdo, prioritare. Duhet të konsiderohet si pika e ujit që duhet shpëtuar në shkretëtirën e rrezikshme të pandjeshmërisë teknologjike.
Kombet e Bashkuara miratuan me 10 dhjetor 1948, në Paris, listën e të Drejtave të Njeriut, që është një “simfoni” e cila harmonizon bashkëjetesën në globin tonë. Meqë shpesh harrojmë dhe marrim si të mirëqena shumë të drejta të arritura me sakrifica të jashtëzakonshme, ja disa prej tyre të paraqitura të përmbledhura dhe të thjeshtuara për këdo: A nuk janë një kryevepër?
Kombet e Bashkuara: Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut
Versioni i thjeshtuar i 30 neneve të Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut u krijua posaçërisht për të rinjtë.
1. Të gjithë lindim të lirë dhe të barabartë! Të gjithë kemi lindur të lirë. Të gjithë kemi mendimet dhe idetë tona. Të gjithë duhet të trajtohemi në mënyrë të barabartë.
2. Mos diskriminoni! Këto të drejta i takojnë të gjithëve, pavarësisht nga dallimet tona.
3. E drejta për jetën! Ne të gjithë kemi të drejtën për të jetuar dhe për të jetuar të lirë dhe të sigurt.
4. Jo skllavërisë! Askush nuk ka të drejtë të na robërojë. Ne nuk mund ta bëjmë askënd skllavin tonë.
5. Jo torturës! Askush nuk ka të drejtë të na dëmtojë apo të na nënshtrojë ndaj torturave.
6. Ju keni të drejta kudo që shkoni! Unë jam një person si ju!
7. Të gjithë jemi të barabartë përpara ligjit! Ligji është i njëjtë për të gjithë. Ai duhet të na trajtojë të gjithëve me drejtësi.
8. Të drejtat tuaja të njeriut mbrohen nga ligji! Ne të gjithë i drejtohemi ligjit kur nuk trajtohemi në mënyrë të drejtë.
9. Nuk duhet të ekzistojë paraburgimi i padrejtë! Askush nuk ka të drejtë të na futë në burg pa arsye të mjaftueshme dhe të na mbajë atje ose të na dëbojë nga vendi ynë.
10. E drejta për gjykim. Nëse na nxjerrin në gjyq, duhet të jetë një akt publik. Personi që gjykon nuk duhet të lejojë askënd t’i thotë se çfarë të bëjë.
11. Ne jemi gjithmonë të pafajshëm derisa të provohet faji. Askush nuk duhet të fajësohet se ka bërë diçka në mungesë të provave. Kur njerëzit thonë se kemi bërë diçka të keqe, ne kemi të drejtë të vërtetojmë se nuk është e vërtetë.
12. E drejta për privatësi. Askush nuk duhet të përpiqet të dëmtojë emrin tonë të mirë. Askush nuk ka të drejtë të hyjë në shtëpinë tonë, të hapë letrat tona apo të shqetësojë ne apo familjen tonë pa arsye të mirë.
13. Liria e Lëvizjes. Të gjithë kemi të drejtë të shkojmë ku të duam në vendin tonë dhe të udhëtojmë ku të duam.
14. E drejta për të kërkuar një vend të sigurt për të jetuar. Nëse kemi frikë se mos keqtrajtohemi në vendin tonë, ne kemi të drejtë të shkojmë në një vend tjetër për të qenë të sigurt.
15. E drejta për shtetësi. Të gjithë kemi të drejtë t’i përkasim një vendi.
