Dhjetëra-mijëra rusë janë larguar nga vendi që kur Moska pushtoi Ukrainën një muaj më parë. Shumë nga ata që e kanë bërë këtë, kanë raportuar marrje të pakëndshme në pyetje – dhe të paligjshme – teksa kalonin përmes kontrollit të pasaportave në Rusi.
“Kur u largova nga Rusia, nuk isha i sigurt se po bëja gjënë e duhur”, tha 28-vjeçari Artyom Saprykin, një specialist i teknologjisë së informacionit (IT) nga Ufa, kryeqytet i rajonit të Bashkortostanit të Rusisë. “Tani, jam i sigurt”, shtoi ai.
Më 15 mars, Saprykin u largua nga Rusia e presidentit Vladimir Putin për në Armeni, një nga dhjetëra-mijëra rusët që kanë lënë atdheun e tyre që nga pushtimi i Ukrainës nga Moska më 24 shkurt.
Për shembull, Qeveria e Gjeorgjisë ka thënë se më shumë se 30,000 rusë kanë mbërritur atje që kur filloi lufta; Turqia raportoi se më shumë se 14,000 rusë u zhvendosën atje në tri javët e para pas fillimit të luftimeve.
“Arsyeja kryesore”, i tha ai Radios Evropa e Lirë, “ishte të kuptuarit se Rusia nuk ka të ardhme. Unë e kuptova këtë shumë kohë më parë, por megjithatë vazhdova ta shtyja marrjen e vendimit. Por, me fillimin e luftës, unë e kuptova që situata në vend ishte shumë më e keqe nga sa mendoja”.
Që nga pushtimi rus i Ukrainës më 24 shkurt, shumë rusë që emigruan raportuan përvoja të pakëndshme derisa kalonin kontrollin e pasaportave për t’u larguar nga vendi.
Në një kanal të veçantë në aplikacionin Telegram të quajtur Kontrolli i Pasaportave nga Federata Ruse 2022, dhjetëra udhëtarë raportojnë se iu nënshtruan marrjes së gjatë në pyetje.
Shumë prej tyre duhej të zhbllokonin telefonat dhe kompjuterët e tyre dhe të shikonin derisa operativët e Shërbimit Federal të Sigurisë (FSB) lexonin mesazhet e tyre personale.
“Unë e dija nga miqtë se çfarë më priste kur u largova”, tha Saprykin.
“Ata tashmë përjetuan një tronditje të plotë.”
Saprykin tha se ishte përgatitur paraprakisht – duke blerë një biletë kthimi, duke koduar disa të dhëna, duke fshirë sa më shumë që të ishte e mundur.
“Me pak fjalë, u sigurova që ata të mos mund të pyesin asgjë”, tha ai.
“Si shaka, e lashë aplikacionin për [platformën ruse të mediave sociale] Odnoklassniki në telefon dhe e mbusha me udhëzime për të bërë turshi lakër dhe për të bërë riparime në shtëpi”, tha ai.
Sapo rojet kufitare mësuan se Saprykin ishte një specialist teknologjisë së informacionit (IT), ai u tërhoq nga rreshti për t’u marrë në pyetje.
“A e doni Putinin, apo jo?”
Pasi telefoni i tij u kontrollua, ai tha se agjenti e pyeti për mendimin e tij për luftën në Ukrainë.
Pyetja e fundit e agjentit, megjithatë, e kapi Saprykin të pakujdesshëm.
“Ai vampir shikon në sytë e mi me një vështrim qenushi dhe thotë: ‘Por ju e doni Putinin, apo jo?’ ”, kujton Saprykin.
“Pyetjet e tjera i kisha përgatitur, por këtë nuk e prisja. Unë thashë: “Unë nuk e dua askënd. As nënën time apo gjyshen time… Unë jam një mizantrop. Kjo është mënyra se si kam lindur dhe nuk mund të bëj asgjë për këtë. Dhe, nuk kishte më pyetje”, thotë ai.
Saprykin më pas u urdhërua ta zbrazte çantën e tij në tryezë. Agjenti mblodhi gjithçka dhe doli nga dhoma. Për 40 minutat e ardhshëm, skenarët më të frikshëm kaluan në mendjen e tij, thotë Saprykin. Por në fund e lanë të kalonte.
Marrje në pyetje dhe kontrolle të tilla janë të paligjshme sipas ligjit rus, tha avokatja e të drejtave të njeriut, Alyona Savelyova, nga Organizata Joqeveritare “Rusia prapa hekurave”.
“Duke mos pasur asnjë autoritet për të marrë në pyetje njerëz ose për të kryer kontrolle personale – përfshirë telefonat – agjentët i quajnë ato ‘biseda’,”shpjegoi Savelyova.
“Sikur nuk ka ndodhur asnjë kërkim, por vullnetarisht ua tregove telefonin. Ata nuk shkruajnë asnjë raport, sikur nuk ka pasur marrje në pyetje. Të kanë pyetur vetëm për politikën, çfarë mendon për konfliktin, me fqinjët tanë, sigurisht e gjithë kjo është e paligjshme”, thotë ajo.
Avokati Ivan Pavlov, i cili drejton Organizatën Joqeveritare “Departamenti i Parë”, shtoi se agjentët kufitarë, gjithashtu, u bëjnë presion udhëtarëve me “një mjet jozyrtar shantazhi”.
“Ata mund t’ju mbajnë në kontrollin e pasaportave për aq kohë sa të humbisni fluturimin tuaj”, tha ai.
“Rusët këto ditë kanë probleme reale me biletat dhe me paratë. Nëse një person rrezikon të humbasë një biletë që i kushtoi 50,000 rubla [500 dollarë], sigurisht që ai do t’u tregojë çdo gjë që ata kërkojnë të shohin”, thotë Pavlov.
Dyzet e shtatë vjeçja, Yulia, e cila kërkoi të identifikohej vetëm me emrin e saj, u largua nga Rusia për në Turqi nga aeroporti Domodedovo i Moskës më 12 mars me burrin dhe vajzën e saj në moshë shkollore.
Burri i saj u nda në radhët për kontrollin e pasaportave dhe nuk arriti të dilte në anën tjetër, tha Yulia për Radion Evropa e Lirë.
Më vonë, ajo mësoi se burri i saj u tërhoq nga linja kur i tha agjentit se punonte në një bankë.
“Ai u fut në një dhomë të veçantë,” tha Yulia.
“Ishin dy burra me rroba civile atje. Gjëja e parë që ata bënë ishte të merrnin telefonin e tij dhe filluan ta kontrollonin”, tha ajo.
‘Si një përjetësi’
Ashtu si Saprykin, Yulia dhe bashkëshorti i saj ishin paralajmëruar për kontrollet dhe kishin fshirë gjithçka që mund të konsiderohej e dyshimtë – veçanërisht bisedat me motrën e Julias, e cila jeton në qytetin ukrainas të sulmuar nga rusët, Çernihiv.
“Ne thamë mjaft gjëra emocionale aty [në bisedë] që do të mund të na largonin përgjithmonë,” tha Yulia.
Pyetja e parë që iu bë burrit të Yulias, ajo tha se ishte pse ai i kishte fshirë të gjitha bisedat e tij: “Çfarë po përpiqeshit të fshihni?”, citon ajo të kenë thënë zyrtarët rusë.
Agjentët e morën në pyetje për rreth një orë.
“Mendoj se e vetmja gjë që na shpëtoi ishte se kishim blerë bileta vajtje-ardhje”, tha Yulia.
“Kur doli me pasaportën e tij, duart i dridheshin”, kujton Julia.
“Fytyra e tij ishte e bardhë si një fletë letre. Kisha frikë se ai do të pësonte një goditje në tru… Vetëm pasi e rifitoi kontrollin mbi veten, ai mundi të më tregonte se çfarë ndodhi. Ajo orë e marrjes në pyetje iu duk si një përjetësi”, thotë ajo.
Ajo shtoi se kur familja e saj u largua nga Rusia, ata nuk kishin ndërmend të emigronin përgjithmonë, por thjesht “të ndryshonin rrethanat e tyre përpara se unë të çmendesha”.
“Por, kështu na priti atdheu im”, tha ajo. “Faleminderit shumë… Ne kishim synuar të largoheshim për të pushuar, por tani, të jem i sinqertë, as nuk e di nëse ia vlen të kthehem. Ata nuk kanë shpallur gjendje ushtarake dhe kështu i trajtojnë njerëzit. Dhe, çfarë do të ndodhë nëse ata e imponojnë atë? A do t’i mbështesin njerëzit për muri për dyshimin më të vogël?”, pyet ajo.
Ruslan, i cili kërkoi që të mos përdorej mbiemri i tij, u largua nga Moska për në Turqi më 5 mars. Ai i tha Radios Evropa e Lirë se gruaja e tij është ukrainase dhe të afërmit e saj jetojnë në Ukrainë.
“Pra, si mund të ndihesha për këtë luftë?”, tha ai.
Kur ai po kalonte kontrollin e pasaportave, agjenti rus kërkoi të shihte biletat e tyre të kthimit.
Sapo ai pranoi se nuk kishin, ai dhe gruaja e tij u tërhoqën nga rreshti dhe u dërguan në një dhomë për t’u marrë në pyetje.
“Ishin dy burra me kostume në dhomë”, tha ai. “Ata nuk u prezantuan”, tregon Ruslan.
Pas disa pyetjeve, ata kërkuan të shihnin telefonin e Ruslanit.
“Ata e shikuan atë për rreth 10 minuta”, tha ai.
“Ata lexojnë gjithçka – SMS, historitë e shfletuesit, abonimet, madje edhe historinë e ‘pëlqimeve’ të mia. Ishin kontrolle shumë të hollësishme. Unë kisha një mesazh të palexuar nga nëna ime dhe ata e lexuan atë gjithashtu”, tha Ruslan.
Agjentët e pyetën se cilës organizatë i përkiste, nëse kishte dhuruar ndonjë para apo kishte transferuar ndonjë mjet në Ukrainë. Ata pyetën për qëndrimin e tij ndaj “ngjarjeve politike” dhe se si i dallon lajmet e rreme nga e vërteta.
“Jam munduar të përgjigjem shkurt dhe saktë pa hyrë në detaje”, tha ai. “E dija se ishte një provokim dhe ata po përpiqeshin të më tronditnin, të më bënin të humbisja vetëkontrollin”, tregon Ruslan.
Gruaja e tij u pyet gjerësisht për familjen e saj në Ukrainë dhe kontaktet e saj me ta.
“Pyetja e fundit ishte qesharake”, tha Ruslan. “A janë shkelur të drejtat tuaja në Rusi për shkak të kombësisë suaj?”. Gruaja ime u përgjigj: “Gruaja në radhë para meje me pasaportë ruse u lejua të kalojë pa asnjë pyetje, por unë jam ulur këtu me ju për gjysmë ore. Ju më thoni nëse të drejtat e mia janë shkelur”.
Pas 20 minutash të tjera, çifti u lejua të kalonte në zonën e pritjes.
“Kishte shumë familje atje me qen dhe mace në karrocë”, tha Ruslan. “Ishte menjëherë e qartë se këta njerëz nuk po fluturonin në pushime për një javë”, tha ai.
“Unë mendoj se djemtë që na morën në pyetje e kuptuan gjithashtu këtë”, shtoi ai.
“Por, ata nuk kishin fuqi për të na ndaluar. Nuk e kanë marrë ende porosinë”, u shpreh ai.
/b.h
