Nga Nicola Pedrazzi
Prej disa muajsh kryeqyteti shqiptar është tronditur nga përleshjet mes policisë dhe grupeve militante të partive kryesore të opozitës në qeverinë Rama: Partisë Demokratike (PD) të Sali Berishës dhe e të përzgjedhurit të përjetshëm të tij, Lulzim Basha – e ashtuquajtura ‘’e djathta shqiptare’’ – dhe Lëvizjes Socialiste për Integrim (LSI) e Presidentit të Republikës, Ilir Meta dhe e bashkëshortes së tij, Monika Kryemadhi – një kartel klientelist që dekadën e fundit ka qeverisur pa dallim edhe me Berishën edhe me Ramën.
”Ashtu si shumë italianë, kisha ndjekur në televizion manifestimin e 16 shkurtit të kaluar, që kulmoi me vërshimin e tentuar përpara ndërtesës së qeverisë nga ana e disa manifestuesve. Të dhunshme dhe me kolorit, këto pamje risollën në vëmendje stereotipin e vjetër të Ballkanit si një vend i së paarsyeshmes dhe arbitraritetit, dhe ndoshta edhe për këtë arsye qarkulluan me shpejtësi të madhe në Europë duke ndezur fantazinë e analistëve – ndërmjet shembujve më të famshëm atë të Massimo Finit, i cili në gazetën ‘’Il Fatto Quotidiano’’ u hodh në aventurë duke hequr një paralele me Venezuelën.
Të elektrizuar nga rezonanca mediatike, të shtunën më 11 maj, militantët e PD dhe LSI u rikthyen në rrugë. Këtë herë isha atje dhe isha dëshmitar në atë që pa asnjë shpotitje në favor të qeverisë do ta përcaktoja si ‘’skenar dhune’’. Megjithatë duke menduar për Edi Ramën dhe ekzekutivin është e qartë se degjenerimi i këtij lloji manifestimi në shesh nuk është produkt i indinjatës spontane; përleshjet janë organizuar deri në detaje nga partitë, që u japin instruksione manifestuesve të tyre, objektiva dhe molotovë, duke i shpërblyer për shërbimin (burime të besueshme lokale bëjnë fjalë për 5 000 lekë për person, rreth 40 euro). Duke i trajtuar se ‘’po bënin një lojë’’, gjatë këtyre muajve policia i lejoi ta bëjnë – në 2011, në të kundërt, Garda e Republikës hapi zjarr mbi manifestuesit dhe prioriteti i qeverisë Rama është të demonstrojë se gjërat janë ndryshe që kur në Kryeministri ishte Berisha – por, pavarësisht se kjo është e prekshme, më 11 maj pritej që situata mund të degjeneronte.
Një natë e qetë (me frikë) e së shtunës
Të qartësojmë fillimisht shmangien e keqkuptimeve: Tirana nuk është një qytet i rrezikshëm. Në orët që i paraprinë përplasjeve të 11 majit, sheshi ‘’Skënderbej’’ përjetoi një pasdite të shtune të qetë, me akullore dhe familjarë me karroca fëmijësh. Duke ardhur edhe nga jashtë qytetit, “militantët” e PD-së dukej se çfarë ishin: njerëz si të tjerët, të cilët pinë çajin e tyre të fundit në bare para se të grumbulloheshin në grupe për t’i dhënë formë demonstratës.
Përgjatë bulevardit që të çon drejt Kryeministrisë, përgatitja kishte paraqitjen e një ngjarjeje të autorizuar nga bashkia; një numës altoparlantësh nga ku dëgjohej muzikë, gazetarët e vendosur për transmetimin e drejtpërdrejtë televiziv dhe policët, pa helmeta apo uniformat kundragaz, formuan një kordon para Kryeministrisë.
Këngët e vendosura kishin një sfond kërcënues me qëllim “konfrontimin përfundimtar”, por asgjë tjetër nuk transmetonte agresivitet; ajo dukej si një ngjarje normale në kuadër të një vendi demokratik, i aftë për të garantuar dhe organizuar pakënaqësitë.
Disa orë më vonë do ta kuptoja se nuk kishte qenë kështu. Celebrimi i liturgjisë në “tubimin” e Lulzim Bashës, i cili kërkon “një Shqipëri Europiane”, ku shoqërohet me hedhje objektesh dhe bojërash kundër ndërtesës së qeverisë, pjesë e procesionit, ka rikthyer hapat e saj për të sulmuar ndërtesën e Policisë së Shtetit.
Në atë moment, policia reagoi dhe, pavarësisht nga shiu i pandërprerë, shkëmbimi i gazsjellësve dhe bombave molotov vazhduan deri në orën 01:00, me një numër prej 19 të plagosurish (15 policë, 4 protestues) dhe 50 të ndaluar.
Nga hoteli im i sigurt në zonën e Bllokut kisha ndjenjën e të qenurit brenda fakteve, sepse shpërthimet ishin të zhurmshme dhe në ballkone ajri u mbush me gaz lotsjellës. Ndërsa, me syrin e një turisti, shihja dhunën që transmetohej në televizor, brenda meje u përpoqa të mblidhja bashkë ato imazhe të zjarrit dhe flakëve dhe përgatitjen e qetë të përplasjes që kisha parë gjatë pasdites.
Vetëm në këtë moment u frikësova, sepse preka me dorë përmbajtjen e substancës historike të partive shqiptare.
Nga vjen dhuna
Me një pjesëmarrje prej më pak se 47%, ato të vitit 2017 ishin më pak të përfaqësuarat në zgjedhjet politike në historinë e Shqipërisë demokratike. Partia Socialiste e Ramës arriti 48% duke garantuar një shumicë të mjaftueshme për të qeverisur, ndërsa PD e Bashës arriti 28%, rezultati më i ulët ndonjëherë.
Agresiviteti i PD vjen nga kjo pamundësi: ndërsa reformat e imponuara nga Bashkimi Europian po avancojnë, para së gjithash ajo në fushën e drejtësisë, që synon të krijojë një sistem gjyqësor të pavarur nga politika, partia e Sali Berishës, i cili për vite të tëra u ka dhënë punë dhe status social “të tijve”, është larg pushtetit dhe pa ndonjë garanci për mbrojtje.
E përjashtuara tjetër e madhe nga qeveria, LSI, me mbarimin e legjislaturës së kaluar, së paku fitoi Presidencën e Republikës (falë votave të PS-së që tani e akuzojnë si “mafie”); por, në këtë kontekst të eurointegrimit progresiv, vetëmjaftueshmëria parlamentare e Ramës paraqet një problem për të gjitha forcat opozitare: në mungesë të zgjedhjeve të afta politike dhe me sondazhe që favorizojnë PS-në në mënyrë të vazhdueshme, ata që kanë sekrete turpëruese të parrëfyera dhe e gjejnë veten jashtë ombrellave të pushtetit bëjnë thirrje, me anë të fishekzjarreve, për pjesën e tyre të sigurisë.
Të ballafaquar me një shumicë me të cilën nuk mund të bëjnë asgjë, udhëheqësit e PD-së dhe LSI-së po përpiqen të delegjitimojnë fushën e lojës dhe kërcënojnë se do të ‘’largohen së bashku me topin’’.
Shpjegohet kështu përdorimi i estetikës së dhunës – qëllimi kryesor i së cilës është të dëmtojë imazhin ndërkombëtar të vendit, për të cilin Edi Rama ka punuar më shumë sesa vendi është realisht: kjo dëshmohet nga fakti se për t’iu përgjigjur demonstratave të shkurtit ai ka marrë pjesë në të gjitha stacionet televizive italiane – si edhe vendimi ekstrem i deputetëve të PD dhe LSI për të dhënë dorëheqjen dhe për t’u larguar nga Parlamenti.
Lidhur me ngjarjet, kancelaritë europiane kishin frikë se do të gjendeshin me një demokraci shqiptare pa opozitë të përfaqësuar, por dalëngadalë kandidatët të cilët nuk ishin zgjedhur nga listat, zëvendësuan largimet, pavarësisht nga shenjat e sekretarëve të tyre dhe një lloj hakmarrjeje paradoksale të demokracisë përfaqësuese.
Kështu, ndërsa Luzlim Basha nxiste trupat e tij mercenare para ritit të dhunës, qeveria e Ramës ka vazhduar seancat parlamentare. Një “strategji” e çmendur që përjashton PD nga çdo dialog ndërkombëtar dhe e lë Ramën me një pushtet gjithnjë e më të shumtë dhe pa konkurrentë.
Ndryshoni analizë, ndryshoni partitë shqiptare
Gabimi kryesor që bëjmë kur, si të huaj, shkruajmë analiza për situatën politike shqiptare, konsiston në dhënien e kredive të demokracisë liberale, sikur fraksione të thjeshta në luftë, edhe nëse vendoseshin në një kuadër kushtetues, ishin bartës të kulturave ose traditave politike.
E lindur në fillim të viteve ‘90 me rënien e regjimit, Partia “Demokratike” nuk mund të quhej ndryshe; e njëjta vlen edhe për Partinë “Socialiste”, që “Komuniste” nuk mund të thuhej më, dhe e kuqja e saj u errësua me ngjyrë të purpurt, pa asnjë element të socialdemokracisë për të depërtuar në mendimin e saj (përveç Ramës, cili lider tjetër i socializmit europian nuk përfitoi kurrë nga dobësia e sindikatave në vendin tuaj?)
Problemet demokratike të Shqipërisë së sotme janë se partitë e tyre “historike”, udhëheqësit e tyre dhe militantët e tyre nuk përfaqësojnë baza të ndryshme sociale. Shqipëria është ende shumë e varfër për t’i pasur – nuk shprehin receta alternative dhe nuk konkurrojnë në asnjë nivel vlerash: ato thjesht përfaqësojnë grupe njerëzish, klientë , mund të thuhet “familje” – që ciklikisht zëvendësojnë institucionet shtetërore, administratën publike, profesionet, lidhjet me ata që qeverisin dhe japin kontrata , në një vend ku edhe pastruesit nëpër ministri ndryshojnë pas zgjedhjeve. Nuk është rastësi që akuzat që të dy palët shkëmbejnë në mënyrë ciklike janë parapolitike: ato lidhen me legjitimitetin e qeverisë së tjetrit, ata kurrë nuk janë në meritat e një problemi me të cilin do të jepet një zgjidhje tjetër.
Pothuajse 30 vjet pas daljes së politikës shumëpartiake, partitë shqiptare përpiqen të fitojnë një funksion të shëndetshëm të përfaqësimit, i cili tani është në krizë në të gjithë kontinentin europian: t’i japin strukturave të tyre një garë për fuqinë e patronazhimit, për më tepër të infiltruar kryesisht nga interesat kriminale. Ata që kanë ndjekur fushatat madhështore elektorale të partive shqiptare nuk mund të ndihmojnë, por pyesin se nga vijnë fondet për t’i financuar ato; ashtu siç nuk e dimë se ku PD gjen të holla për të motivuar krahun e dhunshëm të “protestuesve” të saj.
Të themi këtë gjë, nuk do të thotë të thuhet se në Shqipëri konsensusi nuk është (edhe) i lëvizshëm apo se historia e shkurtër e demokracisë shqiptare nuk ka regjistruar progrese dhe ndryshime: në vitin 2013 koalicioni i mbledhur nga Rama përfundoi epokën e Berishës dhe e bëri me votat e shumë qytetarëve shqiptarë të lirë dhe inteligjentë. Ata qytetarë të njëjtë të cilët, megjithëse me më pak entuziazëm dhe me më shumë abstenim, i dhanë PS një shumicë edhe më të madhe në vitin 2017.
Përballë një PD që nuk mund të emancipohet nga paradoksi i ‘’babait të saj’’, faji i madh i Edi Ramës është pikërisht ky: nuk ka përdorur një konsensus kryesisht “të pastër” për të dalë nga logjika familjare dhe lidhjet kriminale që kapin jetën e hollë demokratike të vendit të tij.
Askush nuk mund ta fajësojë Ramën për të kaluarën. Shqipëria arriti në vitet ‘90 pa kaluar nëpër demokraci liberale dhe pa patur një moment konstitucional “indigjen”, por nëse PD dhe LSI nuk heqin dorë nga ideja e hyrjes nga dritarja, duke përdorur “metodat e së kaluarës”, kjo është po ashtu sepse PD-ja që premtoi “rilindjen” nuk përbënte problemin e ndryshimit të sistemit, por kapërcimin e tij.
Ne nuk e kuptojmë me të vërtetë se me çfarë besueshmërie dhe me cilat programe këto parti mund t’i drejtojnë qytetarët e Shqipërisë në një të ardhme të jetueshme. Për të kompensuar vakumin, Bashkimit Europian nuk i mbetet gjë tjetër veçse të blindojë qeverinë aktuale. Me shpresën se një ditë do të lindë diçka e re.
Nicola Pedrazzi, gazetar në organizatën e njohur kërkimore-shkencore OBC Transeuropa, botuar në web-in e tij, www.balcanicaucaso.org
Pëkthyer nga origjinali: https://www.balcanicaucaso.org/aree/Albania/Albania-la-politica-della-violenza-194808
