Miliarda baktere, kërpudha dhe viruse jetojnë në sipërfaqen e trupit tonë. Ne sapo kemi filluar të kuptojmë rolin jetësor që ata luajnë në shëndetin dhe mirëqenien tonë.
Zmadhoni çdo centimetër katror të lëkurës në trupin tuaj dhe do të gjeni midis 10.000 deri në një milion baktere që jetojnë atje. Trupi jonë është i mbuluar nga një ekosistem mikrobial i gjallë.
Ka prova në rritje se mikrobiota e lëkurës tonë në fakt luan një rol vendimtar për të na mbajtur të shëndetshëm dhe sjell një sërë përfitimesh të tjera befasuese. Pra, mos e kërkoni ende atë sapunin antibakterial.
Ju mund të keni dëgjuar tashmë për mikrobiomën e zorrëve – ekosistemin e mikrobeve që banojnë në zorrët tuaja. Është vërtetuar mirë se shumëllojshmëria e këtij koleksioni të baktereve, kërpudhave, viruseve dhe organizmave të tjerë njëqelizorë luan një rol të rëndësishëm në një sërë sëmundjesh, nga diabeti tek astma dhe madje edhe depresioni.
Por rezulton se autostopët mikrobikë në lëkurën tonë mund të jenë po aq të mirë për ne, duke ofruar linjën e parë të mbrojtjes kundër çdo patogjeni që mund të jetë mjaft i pafat për t’u vendosur në sipërfaqen e trupit tonë. Ato gjithashtu ndihmojnë në zbërthimin e disa prej kimikateve që hasim në jetën e përditshme dhe luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e sistemit tonë imunitar. Mikrobioma e lëkurës është e dyta vetëm pas zorrëve tona kur bëhet fjalë për diversitetin bakterial. Kjo është mjaft befasuese nëse mendoni për këtë. Krahasuar me habitatet e sigurta, të ngrohta dhe të lagështa të gojës ose zorrëve tona, lëkura është një vend mjaft jomikpritës.
“Lëkura është një mjedis shumë armiqësor në krahasim me zonat e tjera të trupit,” thotë Holly Wilkinson, një pedagoge për shërimin e plagëve në Universitetin e Hull, në MB. “Është e thatë, shterpë dhe shumë e ekspozuar ndaj elementeve. Bakteret që jetojnë atje kanë evoluar gjatë miliona viteve për të përballuar këto presione.”
Dhe ky bashkë-evolucion na ka sjellë shumë përfitime. Jo të gjitha pjesët e lëkurës janë gjithashtu të kolonizuara në mënyrë të barabartë. Bakteret në fakt mund të jenë çuditërisht zgjedhës për vendin ku duan të jetojnë. Përgjatë ballit, hundës ose shpinës jetojnë Cutibacterium, një gjini bakteresh që ka evoluar për të ushqyer sebumin e yndyrshëm të prodhuar nga qelizat tona të lëkurës për të ndihmuar në hidratimin dhe mbrojnë shtresën e jashtme të trupit tonë.
Megjithatë, nëse merrni një mostër nga sqetulla e ngrohtë dhe e lagësht, me siguri do të gjeni shumë Staphylococcus dhe Corynebacterium. Shikoni midis gishtërinjve dhe do të gjeni një bollëk të specieve Propionibactrium – disa prej të cilave përdoren gjithashtu në prodhimin e djathit së bashku me një gamë të gjerë kërpudhash. Zonat e thata të lëkurës, të tilla si krahët dhe këmbët, janë veçanërisht të papërshtatshme për bakteret, dhe kështu speciet që e bëjnë shtëpinë e tyre këtu nuk priren të qëndrojnë për një kohë të gjatë. Gjatë mijëvjeçarëve, këto mikrobe kanë krijuar një lloj marrëdhënieje simbiotike me ne njerëzit. Bakteret, kërpudhat dhe marimangat që jetojnë në lëkurën tonë përfitojnë nga një furnizim i vazhdueshëm me lëndë ushqyese të pasura. Por ne mbështetemi edhe në mikrobiomën tonë të lëkurës, pasi speciet e dobishme na ndihmojnë të largojmë bakteret më të dëmshme patogjene duke konkurruar kundër tyre.
“Vetëm për shkak të faktit se tashmë ekzistojnë të gjitha këto baktere, është mjaft e vështirë për një patogjen të zërë një bazë,” thotë Wilkinson. Çdo bakter që hyn duhet të jetë në gjendje të mbizotërojë sistemin, por për ta bërë këtë ata duhet të konkurrojnë me bakteret që janë shumë të evoluuara për të qenë në këtë mjedis.
Bakteret e lëkurës gjithashtu mund t’i bëjnë luftë pushtuesve të mundshëm duke prodhuar kimikate që pengojnë rritjen e tyre, ose madje i vrasin ato plotësisht. Për shembull Staphylococcus epidermidis dhe Staphylococcus hominis – dy specie të përbashkëta që mbështeten tek ne dhe kafshët e tjera për t’i pritur ato – prodhojnë molekula antimikrobike që pengojnë Staphylococcus aureus, një specie e dëmshme bakteresh e lidhur me infeksionet MRSA dhe një burim i zakonshëm i infeksioneve të lëkurës.
Disa shkencëtarë besojnë gjithashtu se, si mikrobioma e zorrëve, mikrobioma e lëkurës luan një rol për të ndihmuar në “trajnimin” e sistemit tonë imunitar gjatë fëmijërisë, duke e mësuar atë se cilat objektiva duhet të sulmojnë dhe cilat të injorohen. Mendohet se ekziston një lidhje midis shumëllojshmërisë së baktereve të caktuara në lëkurë dhe një rreziku më të ulët të alergjive. Mikrobioma e lëkurës ka edhe funksione të tjera të rëndësishme. Për shembull, mendohet se disa baktere mund të na ndihmojnë të ruajmë një pamje rinore duke na ndihmuar të mbajmë lagështinë, duke e mbajtur lëkurën tonë të zhdërvjellët, të lëmuar dhe të shëndoshë.
Për të parandaluar hyrjen e toksinave dhe patogjenëve të dëmshëm dhe daljen e ujit me shpejtësi, lëkura jonë përmban disa shtresa, ku pjesa e sipërme është më e padepërtueshme. Shtresa e sipërme quhet stratum corneum dhe formohet nga qelizat e vdekura të quajtura korneocite, të ndërthurura me molekula yndyrore të njohura si lipide. “Është shumë i fortë dhe i papërshkueshëm nga uji, prandaj ne nuk tretemi kur dalim në shi,” thotë Catherine O’Neill, profesore e dermatologjisë përkthimore në Universitetin e Mançesterit.
Nën shtresën e korneumit keni shtresë mbi shtresë qelizash të gjalla të lëkurës të quajtura keratinocite. Ka boshllëqe të vogla midis këtyre qelizave të lëkurës përmes të cilave uji mund të rrjedhë. Për të parandaluar që kjo të ndodhë, keratinocitet prodhojnë lipide, të cilat ndihmojnë në largimin e lagështirës.
“Është disi si një lloj strukture me tulla dhe llaç,” thotë Wilkinson. “Ju keni qelizat, dhe pastaj midis qelizave ju keni të gjitha këto lipide që veprojnë gjithashtu si pjesë e barrierës. Ato veprojnë si një ngjitës që mban gjithçka së bashku.”
Pra, ku hyjnë bakteret në këtë? Epo, rezulton se disa nga bakteret më të dobishme që jetojnë në lëkurën tonë jo vetëm që prodhojnë vetë lipide, por dërgojnë sinjale që u thonë qelizave të lëkurës sonë të prodhojnë më shumë lipide gjithashtu. Për shembull, studimet tregojnë se Cutibacterium stimulon lëkurën të prodhojë më shumë sebum të pasur me lipide, gjë që redukton humbjen e ujit dhe rrit hidratimin. Staphylococcus epidermidis gjithashtu rrit nivelet e ceramideve të lëkurës – lipide që veprojnë si një ngjitës që mban qelizat e lëkurës së bashku për të mbajtur pengesën tonë të lëkurës të paprekur dhe të shëndetshme.
Deri këtu mirë. Por çfarë ndodh kur ekuilibri delikat i mikrobiomës së lëkurës prishet? “Disbioza” e lëkurës është lidhur me gjendjet nga dermatiti atopik (një lloj ekzeme), deri te aknet dhe psoriasis. Edhe prania e zbokthit në lëkurën e kokës lidhet me një lloj të veçantë kërpudhash. Kërpudhat Malassezia furfur dhe Malassezia globosa prodhojnë një kimikat të quajtur acid oleik, i cili shqetëson qelizat e shtresës së korneumit në lëkurën e kokës, duke provokuar një përgjigje inflamatore kruajtjeje. Megjithatë, në secilin prej këtyre rasteve është e vështirë të përcaktohet nëse gjendja e sëmundjes shkaktohet nga mikrobioma e lëkurës, apo nëse vetë mikrobioma e lëkurës ka ndryshuar si pasojë e sëmundjes.
Madje ka disa prova që sugjerojnë se mikrobioma e lëkurës mund të na mbrojë nga disa nga efektet e dëmshme të rrezatimit UV. Një fenomen për të cilin, të paktën pjesërisht, mund të fajësojmë bakteret e këqija është plakja e lëkurës. Ndërsa rriteni, llojet e baktereve që jetojnë në lëkurën tuaj ndryshojnë. Ka më pak nga speciet “të mira” që mbrojnë kundër infeksioneve dhe ndihmojnë në mbajtjen e lëkurës të lagësht dhe të hidratuar. Në vend të kësaj ka nivele më të larta të baktereve të dëmshme patogjene. Kjo ka implikime për shërimin e lëkurës.
“Njerëzit e moshuar kanë tendencë të kenë lëkurë më të thatë që lidhet me sasi më të ulëta të llojeve të baktereve që ndihmojnë në prodhimin e lipideve”, thotë Wilkinson. “Kjo çon në rritjen e rrezikut të infeksioneve të lëkurës, pasi zvogëlon integritetin e lëkurës.
Fatkeqësisht, bakteret “e këqija” të lëkurës mund të ndërhyjnë gjithashtu në shërimin e plagëve. Hulumtimi nga Elizabeth Grice, një profesoreshë e dermatologjisë dhe mikrobiologjisë në Universitetin e Pensilvanisë, ka treguar se minjtë e plagosur të cilëve u mungon mikrobioma e lëkurës u duhet shumë më shumë kohë për t’u shëruar. Ndërkohë puna në Shkollën Mjekësore Hull York nga kolegët e Wilkinson ka treguar se bakteret e lëkurës së një personi mund të parashikojnë nëse do të shërohen nga një plagë kronike apo jo. Plagët kronike që nuk shërohen janë një gjendje e lëkurës kërcënuese për jetën që prek një në katër diabetikë dhe një në 20 persona mbi moshën 65 vjeç.
“Shpresojmë se në një moment në një të ardhme shumë të afërt mund të jemi në gjendje të përdorim atë lloj strategjie për të kuptuar se cilët pacientë do të jenë më të rrezikuar nga zhvillimi i një plage që nuk shërohet dhe të ofrojmë atë ndërhyrje të hershme përpara se të arrijë në faza ku ata duhet të kenë një amputim të këmbës, ose të zhvillojnë një infeksion vërtet të keq”, thotë Wilkinson.
Hulumtimet në minj kanë treguar gjithashtu se mikrobioma mund të ndihmojë në modulimin e mënyrës sesi sistemi ynë imunitar reagon ndaj ekspozimit ndaj ultravjollcës, duke ndihmuar në përgatitjen e tij për të luftuar infeksionin e mundshëm. Drita UV është e njohur për të shtypur përgjigjen tonë imune, ndërsa mund të dëmtojë gjithashtu lëkurën, duke u ofruar baktereve patogjene mundësinë për të pushtuar trupin tonë. Duket se mikrobet e lëkurës ndihmojnë për të nxitur një përgjigje inflamatore ndaj ekspozimit të dritës ultravjollcë, duke i përgatitur trupat tanë për të luftuar infeksionin.
Madje ka disa prova që sugjerojnë se mikrobioma e lëkurës mund të ndikojë në zorrë. Për shembull, një studim i fundit tregon se lëndimet e lëkurës mund të çojnë në ndryshime të rëndësishme në mikrobiomën e zorrëve, duke rritur ndjeshmërinë e një personi ndaj inflamacionit të zorrëve. Studimet tregojnë gjithashtu se Malassezia limited, një pjesë kërpudhore e mikrobiotës së lëkurës, është e lidhur me sëmundjen e Crohn dhe mund të përkeqësojë kolitin.
“Të gjithë e dinë se ekziston boshti zorrë-lëkurë, ku ngrënia e një diete të dobët mund t’ju japë lëkurë të keqe, por ideja se kur diçka nuk shkon me mikrobiomën tonë të lëkurës, mund të na shkaktojë diarre. Kjo është krejtësisht e çmendur,” thotë Bernhard Paetzold, bashkëthemelues dhe zyrtar kryesor shkencor i S-Biomedic, një kompani e cila synon të trajtojë kushte si puçrrat duke rivendosur mikrobiomën e lëkurës. “Megjithatë, kohët e fundit, ne kemi filluar të kuptojmë se kjo ndërlidhje është e dyanshme dhe në fakt ka një bosht lëkurë-zorrë.”
Ekziston edhe një teori që mikrobioma e lëkurës suaj mund të ndikojë në trurin tuaj. Për shembull, një studim i kohëve të fundit mori 20 vullnetarë të shëndetshëm dhe u kërkoi atyre të kryenin një sërë testesh njohëse ndërsa matnin aktivitetin e tyre të trurit. Ai zbuloi se heqja e baktereve nga lëkura në ballë rriti nivelin e vëmendjes së pjesëmarrësve. Ndërsa mësojmë më shumë për mikrobiomën e lëkurës dhe rolin e saj në shëndetin dhe mirëqenien tonë, ka një eksitim në rritje midis shkencëtarëve për rolin që mund të luajë në aspekte të tjera të jetës sonë./ BBC
