Joshka Fisher, ish-ministër i Jashtëm i Gjermanisë
Që nga viti 2008, kur kriza financiare globale shpërtheu, Bashkimi Evropian ka qenë i ballafaquar me një sërë krizash: krizën shkallëzuar greke, revanshin rus në Ukrainë dhe kriza e refugjatëve në Mesdhe (e cila është e lidhur pazgjidhshmërisht me krizën rajonale në Lindjen e Mesme dhe luftërat e ndryshme të Afrikës). Këto kriza kanë shtrirë pushtetin e BE-së dhe institucioneve të saj në dhe përtej kufijve të tyre, dhe kjo është arsyeja pse përgjigja e Evropës ka qenë tmerrësisht e dobët.
Joefikasiteti i institucioneve dhe strukturave ekzistuese në fytyrën e kërcënimeve të sotme tani po rrezikon legjitimitetin e BE-së, për shkak se qytetarët e Evropës po bëjnë thirrje për zgjidhje që BE-ja po shihet qartë se nuk është në gjendje dhe pjesërisht jo e gatshme për të ofruar. Një pasojë është erozioni i mbështetjes për BE-në në mesin e elektoratit të shteteve anëtare të saj.
Dhe ritmi i erozionit mund të përshpejtohet në dy vitet e ardhshme. Mbretëria e Bashkuar tani duket e sigurt se do të mbajë deri në vitin 2016, një referendum për të vendosur nëse do të mbesin në BE apo jo, dhe një parti e ekstremit të majtë si në Greqi, për t’u shpëtuar masave të rrepta të reformës ekonomike – mund të fitojë zgjedhjet e përgjithshme vjeshtën e ardhshme edhe në Spanjë.
Sigurisht, ngjarjet mund të kthehet pozitivisht, nëse Mbretëria e Bashkuar vazhdon të mbesë pjesë e BE-së, dhe nëse Spanja zgjedh për një status quo, ose një vizion më të moderuar të ndryshimit se qeveria e udhëhequr nga Syriza, që Greqia ka përqafuar. Por skenari më i keq i mundshëm për të ardhmen e BE-së duket gjithnjë e më shumë më real. “Grexit” (Greqia largohet nga eurozona), “Brexit” (Mbretëria e Bashkuar lë BE-në), dhe një rezultat spanjoll i zgjedhjeve që i ngjan Greqisë.
Nëse një stuhi kaq e përsosur do të ndodhte, atëherë ekzistenca e BE-së do të jetë në dyshim, për shkak se vendet e tjera anëtare do të marrin në konsideratë ose të fillojnë planifikimin e të ardhmes së tyre post-BE. Në të vërtetë, të gjitha forcat euroskeptike dhe nacionaliste në shtetet anëtare të BE-së do të përpiqen, me rritjen e suksesit, për të bërë tërheqjen e vendeve të tyre përkatëse nga BE-ja, çështje qendrore në debatin e zgjedhjeve dhe fushatave politike të brendshme. Me fjalë të tjera, gati 60 vjet e integrimit evropian – i gjithë projekti evropian – do të mund të zhbëhet.
Evropa nuk duhet t’i qaset kësaj rruge; por, duke pasur parasysh dështimin e liderëve të BE-së për të njohur dhe të reagojnë mbi sfidat me të cilat Evropa përballet, duket realiste të supozohet se kjo mund të ndodhë. Kombinimi i Grexit dhe Brexit, dhe pasojat e saj jo vetëm për stabilitetin e eurozonës, por për ekzistencën e vazhdueshme të BE-së, është ndoshta rreziku më i madh që Evropa është ballafaquar që nga fundi i Luftës së Ftohtë.
Për më tepër, kriza e brendshme e Evropës është duke u luajtur në një mjedis të rrezikshëm, të paqëndrueshëm gjeopolitik. Edhe pse kërcënimet e jashtme mund të forcojnë bashkëpunimin strategjik midis shteteve anëtare të BE-së, kjo mund të mos jetë e mjaftueshme për të mbajtur Bashkimin e paprekur, veçanërisht duke pasur parasysh përpjekjet e Rusisë për të ndarë Evropën duke forcuar nacionalizmat e saj, euroskeptike dhe forcat ksenofobike.
Për të parandaluar BE-në që të shkatërrohet, duhet të kërkohet, para së gjithash, një zgjidhje strategjike për krizën greke. Greqia ka nevojë për para dhe reforma – shpejt dhe brenda eurozonës dhe BE-së. Qeveritë në Athinë, Bruksel, dhe madje edhe Berlini nuk mund të jetojnë me Greqinë si një shtet me ekonomi të dështuar. Loja e vazhdueshme e pokerit midis qeverisë greke dhe Trojkës (Komisionit Evropian, Bankës Qendrore Evropiane dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar) dëmton të gjitha palët e përfshira – dhe Evropën më shumë se të gjitha. Ajo mund të përfundojë në fund të fundit vetëm me një plan të përtërirë të Greqisë ose me rënie të Evropës në fatkeqësi.
Nëse Grexit mënjanohet (e cila duhet të jetë prioriteti më i lartë i BE-së), sfida e paraqitur nga Brexit tashmë do të dukej në mënyrë të konsiderueshme më pak e frikshme, duke pasur parasysh se këtu rreziqet janë përhapur shumë më shumë në mënyrë të barabartë midis Bashkimit dhe Mbretërisë së Bashkuar. Në fakt, rreziqet janë më të mëdha për kryeministrin britanik David Cameron, për shkak se ai është pothuajse i sigurt se Skocia nuk do të pranojë një Brexit, duke e vendosur të ardhmen e vet e Britanisë së Madhe në rrezik.
Pra, pavarësisht se Cameron duke qenë në një gropë që e ka hapur vetë, BE-ja duhet të tregojë disa fleksibilitete në negociatat e saj me Britaninë mbi çështjet që nuk kanë të bëjnë me parimet themelore të Bashkimit. Mbretërisë së Bashkuar do të mundë t’i ofrohet opozitë shtesë nga politikat e BE-së (të tilla si ajo tani i gëzon nga euro). Dhe liderët e BE-së do të mundë të gjenin një formulim që garanton Britaninë në lidhje me ndikimin e eurozonës në një treg të vetëm.
Në qoftë se, përveç që duhet të merren në mënyrë efektive me rreziqet e Grexit dhe Brexit, BE-ja mund të forcojë unitetin e saj dhe vendosmërinë në trajtimin e krizës në Ukrainë dhe përballjen me Rusinë revizioniste, ajo do të ketë sukses në zmbrapsjen e kërcënimeve që ekzistojnë sot. Në të vërtetë, ajo mund të dalë edhe më e fortë nga testet e ardhshme. Ky nuk është skenari më i dashur sot, por mund të bëhet ashtu nëse Evropa vendos – më shpejt sesa më vonë – që pasojat e dështimit të shmangen me çdo kosto.