Nga Pëllumb Kulla
I nderuar profesor Tarifa!
Të them të drejtën nuk prisja që shkrimi im i para dy ditëve’ të sillte kaq shumë hidhësi tek njerëzit që përmendeshin në të, sepse isha i bindur që pakënaqësia ime më dukej më e përligjura. Por nga ana tjetër gishti im nuk drejtohej tek asnjëri nga ju: as nga zonja Bozo as nga ju e aq më pak nga i nderuari ati juaj. Sejcili tha dhe shkroi atë që mendon
Mendova të ndihmoj në cilësinë e një dëshmitari, me një dëshmi vetjake sa më reale mbi një periudhë që ende gjykohet ose e zezë sterrë, ose ca dhjetëvjeçarë që përmbanin më shumë fitore se sa ditë kalendarike.
Pas daljes time publike angazhimi yt kryesor, i dashur mik, nuk ishte më as për të mirat më të shumta, që numëronte parlamentarja e ardhshme, zonja Bozo, as për nxirrjet e mia të tepëruara në të kundërt. Bashkë ne të dy nuk ishim në kundërshti në shumë pika dhe letra që më drejtoje z. profesor kishte të bënte më shumë me temën e mirënjohur prindër/fëmijë.
Atë temë unë e preka në udhë e sipër për një nevojë formale, por kërkoj ndjesë që nuk isha pakëz më i qartë, aq sa ju Tarifat të mos ndiheshit i fyer dhe që pastaj, me të drejtë, të më vinit para syve vlerat dhe pastërtinë e figurës të atin tuaj, zotit Sevo Tarifa. E vlerësoj atë emocion të bukur me të cilin ti shfaqje respektin e dashurinë për babain në atë jetëshkrim që unë nuk e dija aq të plotë. Nxitoj të them se zotin Sevo nuk e kam takuar asnjëherë, por aq sa kisha dëgjuar ishin që të gjitha të lavdërueshme.
Dhe nuk gaboj të them se e kundërta e tyre nuk tingëllonte aspak në shkrimin tim.
Por edhe që ju e keqkuptuat, sidoqoftë, nuk më le pa faj.
Shprehja ime se ne nuk kemi asnjë faj teksa nuk zgjedhim dot se ku i hapim sytë kur vijmë në këtë jetë, më shumë se për ty unë e kisha për veten time dhe për ata fëmijët e botës që në shumë vende të rruzullit lindin fajtorë. Dhe ky sidomos tek ne ishte një fenomen që e pamë dhe mjerisht e shohim akoma!
Pra besoj se nuk ka nevojë të them se ti, qoftë si foshnjë apo qoftë gjashtëmbëdhjetë vjeç, siç thua, t’u ngarkua pjesa e ndonjë faji të babait, për të vetmen arsye se babait tuaj unë nuk i vija faj fare. E ca më pak mund të fajësoja unë, që sinqerisht as fëmijëve të vetë Hoxhës, nuk do t’u ngarkoja asnjë guriçkë nga mali atëror i mëkateve, sikur ata të kishin dalë në shtyp, sikurse dole ti, me
një deklaratë mbroje të ngjashme, “se në epokën e atit të tyre kishte më shumë të mira se sa të këqia.”
Pra do më lehtësoje së tepërmi sikur ta rilexoje edhe një herë për të kuptuar, se në një shkrim a debat të ndezur, formalisht qënia e njeriut që ti atakon, pjestar i familjes së “sekretarit të diktatorit” të sjell qartësi dhe të vjen më për mbarë. Ti i njeh fort mirë gjuhën dhe figurat e debatit.
E pikërisht në këtë pikë e kërkoj ndjesën, ngaqë ai fakt nuk më hynte shumë në punë dhe vetë jam më i ndjeshëm në një padrejtësi të tillë. Prandaj babait tuaj të moshuar, për të cilin jo i paharruari Pipi Mitrojorgji, por ndjeri baba i një mikeshës tonë familjare, zoti Piro Koçi, tashmë i ndjerë dhe ai, në një rast më ka folur gjerësisht me konsideratë të lartë. Përfitoj pra sinqerisht t’i uroj babait një jetë më të gjatë akoma, të tërën të shëndetshme dhe rrjedhimisht të lumtur!
Do të isha i lehtësuar sikur ai të mos e kishte lexuar shkrimin tim në TemA dhe nëse kjo nuk do të ketë qenë shmangur, uroj ta ketë kuptuar kështu si e shpjegoj unë dhe jo si e ke kuptuar ti.
Unë do të uroja ta ketë kuptuar drejt arsyen e shkrimit tim edhe vetë inxhinjerja Luljeta Bozo, të cilën gjithashtu nuk e kam fyer. Thjesht përsëris se e kundërshtoj me forcë për pohimin pa vend dhe të pavërtetë për “të mirat më të shumta,” Por jam i bindur që vlerësim i zonjës është aq i lirë dhe i sinqertë, saç është edhe subjektiv.
Nuk do të rri pa përsëritur që jeta dhe ecuria ime i ardhur nga një familje e “shenjuar me hekur të skuqur” me shumë të pushkatuar e të arratisur, është totalisht atipike për atë kohë. Për rrethin tim të gjerë ka qenë një skëterrë. Dhe lëshimi që fatmirësisht diktatori bëri për mua në takimin me të, ku iu qava për pengesën drejt universitetit, ishte si i rënë nga qielli.
Unë pata mundësinë të ndiqja studimet e larta, por vëllezër dhe deri kushurinj të katërt disa prej tyre nxënës shumë më të shkëlqyer se unë, nuk i panë kurrë auditoret e universitetit dhe kjo ishte një politikë sa çnjerëzore aq edhe antikombëtare. Ende ka shumë njerëz (këtë mund ta vini re dhe në komentet e ndohtura sharamane që përmendnit dhe ju) që mendojnë nën steorotipin “ashtu ishin ligjet e kohës”.
Atyre, ende me këta ligje të kohës, u duken fort të drejta edhe vrasjet në kufi, edhe trajtimi i pabarabartë dhe duket qartë se kanë nostalgji për luftën famëkeqe të klasave. Në atë luftë po të përcaktojmë palët ndërluftuese “luftonin” pleqtë dhe foshnjat, fëmijët e parritur të të burgosurve, të pushkatuarve, të arratisurve dhe të ushtarakëve të lartë e të zhveshur nga funksionet, kundër një shteti të organizuar mirë, me
polici, me Sigurim dhe me një ushtri me artileri, tanke dhe me të gjitha armatimet që të vijnë në mend. Nuk po e tepëroj të them rezultatin, se kush ishin fitimtarët në këtë luftë, ku apelohej të angazhoheshin sa më shumë luftëtarë dhe brohoritës.
Ama luftë! Ama fitore! Ama fitimtarë!
Nuk kam ndërmend të zgjatem më tej në kësi kujtimesh, pasi e kam bërë edhe më parë këtë dhe në faqet e shtypit dhe sidomos në librin tim “Jo gjithë të vdekurit prehen në paqë”, ku jam munduar ta sjell sa më të pasur në fakte këtë farë lufte pa fund.
Këta rreshta shtesë në këtë përgjigje për ju, i miri mik, janë për të treguar përparësitë që mendoj se kam ndaj jush, dy kontestatorëve të shkrimit që, padrejtësisht, ju ka pezmatuar. Përparësitë që kam mendoj se vijnë nga fakti se unë emrin dhe ecurinë e mbarë të jetës time ia detyroj asaj kohe.
Unë isha ndoshta nga ata pak individë që në luftën e mësipërme, të dy palët ndërluftuese më llogarisnin se i përkisja kundërshtarit!
Asnjëra palë nuk më quante të tyrin.
Thashë që kisha cilësinë e të qenurit atipik.
Unë nuk jam vetcilësuar asnjëherë me të persekutuarit. Unë nuk jam ndryrë asnjë ditë në burg. Emri im figuronte shpesh në ekranin e televizionit. Unë dhe ime shoqe i përkisnim sektorit të propagandës së Partisë së Punës. Në dy tre turnera shfaqjesh në vendet fqinjë, jashtë shtetit, unë dhe ime shoqe nuk u përfshimë asnjëherë.
Në ca shfaqje në rrethin e Gjirokastrës trupa e jonë e estradës u duartrokit netë me radhë, por për një shfaqje për kufitarët në Kakavijë, unë, gruaja ime aktore dhe dy violinistë me mbiemrin që mbante dhe Liri Gega, u ndanë nga trupa dhe na lanë në hotel derisa të ktheheshin ata që lejoheshin të shfaqnin në kufi dhe ishin të sigurtë se nuk do të mund të arratisshin si ne.
Unë, i dashur Fatos, pata lindur në një yllësi të mbarë, mua jo vetëm më dha lejëkalimin vetë Enver Hoxha, por një Zot më i madh se ai, natyra mëmë, më shtyu në një zgjedhje fatlume që të kullosja në lëndinat e humorit dhe kjo më ndihmoi të isha edhe i pëlqyer, edhe i përkrahur.
Të besoj pa rezerva për mungesë subjektivizmi kur portretizon babanë, se kam njohur shumë të tillë dhe dëshmoj në atë Zot që ca njerëz si zoti Mitrojorgji, Piro Koçi dhe të tjerë plot, ishin dhe pasuri shpirtërore kombëtare. Si mund të më quanin të tyrin kjo pala nga kisha dalë, kur unë gëzoja miqësinë e njerëzve të fuqishëm e me pushtet: anëtarë të KQ, Dritëro Agollit, Enver Halilit, pastaj të Nimet Canit, Ismet Cibajt, Naunka Bozos, Axhem Gjonit, njerëzve të teseruar të partisë në kolektivin e teatrit dhe në televizionin shtetëror?!
Si mundet të mos quhem me fat unë, një djalë i pafajshëm, që yllësitë i sjellin për fat një burrë të lartë, kryetarin e Degës së P. të Brendshme të Vlorës që ai të grisë një projekt arrestimi për një të panjohur si unë. Gjithmonë për fat operativët e tij nuk e mbështesnin dot dhe nuk i shpjegonin dot arsyen e prangosjes time.
Ky njeri i mrekullueshëm me të cilin jemi takuar për herë të parë absolute pas tridhjetepesë vjetësh quhet Perlat Çaushi dhe bën pjesë në “të mirat” që përmend zonja Bozo. Vij unë në ndihmë të saj në këtë rast, unë, që kam gjetur aqë shumë oaze drite në një shkretëtirë diktatoriale, që ajo zonjë ia pakëson shtrirjen përreth.
Unë, i dashur Fatos të jam mirënjohës për frymën pozitive dhe mirëkuptuese të letrës me ankimet e tua.
Me letrën tënde më ndihmove të të njoh babanë e familjes, por më ndihmove të të njoh më mirë edhe ty.
Dhe përfitoj nga rasti të të ftoj të meditojmë në favor të demokracisë së vështirë në hapësirat shqiptare, në favor të paqes së shpirtrave. Mjerisht ende sot flitet për kuislingë, bashkëpunëtorë të pushtuesit, diversantë, deviatorë, byroistë, puçistë e të tjerë terma që u faturohen ende pasardhësve.
Duket si një nevojë e përzgjatjes së luftës së dikurshme klasore kur nuk duhet të ngjasë. Pa lënë trashëgime shpirtërore, kuislingët, deviatorët, kulakët, byroistët, sabotatorët janë nënëdhè. Lufta e vjetër e klasave ushqehej me urrejtje por urrejtja që ndan sot nga njeri tjetri klane shqiptare, grupe interesi dhe kolltukofagë të egërsuar e bën atë luftën e dikurshme të duket si lojë kalamajsh.
Urrejtja sot është bërë mal më i madh se Tomori.
Më duket e tepërt të të sqaroj se rreshtimet e familjeve Bozo dhe Tarifa me familje me emër të byroistëve, Kapo, Azbiu e Balluku, unë e kisha jo aq me dashakeqësi, se sa lidhur me një peng timin me një dëshirë të paplotësuar timen, shprehur në aq e aq debate për të dëgjuar një pikëvështrim shpjegues mbi historinë e konsoliduar të Luftës NacionalÇlirimtare.
Ua kam kërkuar historianëve të trashëguar nga e kaluara dhe këtyre të rinjve, figurave të rëndësishme ende në të gjallë, vetë bashkëshortes së Hoxhës, veteranëve, ku bën pjesë dhe babai. Dhe do t’ia bëja edhe po të kisha fatin të pija një kafe me z. Sevo, babain tuaj.
Ndjej nevojën e shuarjes së ca pikëpyetjeve me gravitet të madh që do ta lenë ende të hapur këtë debat në të cilin jemi futur mbi të mirat
dhe të këqiat e veprës së Enverit. Nga asnjë parti nuk është propozuar një rezolutë a një traktat historik mbi temën në fjalë. Për të, vazhdojnë të theksojnë dhe të amplifikojnë meritat e luftës për çlirim dhe lenë të kuptohen ca të meta më pas.
Nuk do të desha të kundërshtohem, por lufta e tij e organizuar nuk zgjati më shumë se 18 muaj dhe kjo luftë ndahet padrejtësisht nga fati i kryeluftëtarëve të saj të terrenit, komandantë brigatash të cilët Kryekomandanti i shfarrosi të tërë me arsyen paranojake se i rezultuan armiq.
Shkurt, o profesor Tarifa, unë Enver Hoxhës gati ia pranoj pushkatimin e gjyshit tim dhe kjo thuajse nuk ma cënon mirënjohjen për ecurinë atipike në jetën time. Armiqësinë dhe pushkatimin e Beqir Ballukut, jo vetëm që nuk do ta pranoj, por historisë së shqiptarëve ky peng do t’i mbete gjatë në qafë.
Pra le mbetemi të mirëkuptuar edhe miq, të dy ne le t’i urojmë fitoren në zgjedhje zonjës Luljeta Bozo që na bëri tok.
Po edhe në mbetshin pika ku nuk takohemi, ato na marrshin të keqen! Unë ju uroj familjarisht shëndet dhe një urim të madh për Tarifën më të re, mbeskën që hapi sytë këtu në Alaskën e kontinentit amerikan.
Të fala shoqërore!
